Bütün Türk dünyasının kültürel kodları içinde bir başlangıç günü olarak kabul edilen Nevruz, tarih sahnesine çıkışımızdan bu yana coşkun  şölenlerle kutlana gelmiştir. Nevruz, Türk dünyasında; Yılsırtı, Mart Dokuzu, Mart Bozumu, Sultan Nevruz, Gün Dönümü, Yeni Gün gibi  pek çok isimlerle anılmaktadır. Nevruz, birlik, beraberlik ve bir kültür günü olarak  anılmaktadır. 18.yüzyıl  ozanlarından Ali Nebi, Nevruz şiirinde şöyle diyor:

‘’ Bu gün dağlar yeşillendi

Sultan Nevruz safa geldinli

Cümle kuşlar hep dillendi

Sultan Nevruz safa geldin

Bu gün bahar eyyamıdır

Nevruz Türk‘ün bayramıdır

Gönüllerin sultanıdır

Sultan Nevruz safa geldin

Allah deyü öten kuşlar

Dua eyler dağlar taşlar

Yeşillendi hep ağaçlar

Sultan Nevruz safa geldin

Geçti şita döndük yaza

Ali Nebi’m vurur saza

Kızanlar düştü alaza

Sultan Nevruz safa geldin’’

 Tarih boyunca bütün Türk devletlerinde Nevruz, bayram olarak kutlanmıştır. Türklerin Ergenekon‘dan çıkış gününün yirmi bir marta rastladığı kabul edilmektedir. On İki Hayvanlı Türk Takviminde yıl başı da aynı güne rastlamaktadır. Oğuz Kağan‘ın bu günü kutsal saydığını ve bayram gibi törenlerle karşıladığı bilinmektedir. Türklerin Nevruz kutlamaları Eski Uygur Dönemi resimlerine de konu olmuştur. Selçuklu Sultanı Sultan Celaleddin Melikşah, devrin uzay bilimcilerini Selçukluların başkenti İsfahan’da toplamış, kendi adıyla anılan Celali Takvimi’ni yaptırmıştır . Şemsi Takvim adıyla İran ve Afganistan’da kullanılan bu takvime göre yılbaşı yirmi bir marttır. Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan, Nevruz gününü yılbaşı kabul etmiş, vergileri buna göre düzenlemiştir. Sultan kelimesinin Nevruzla birlikte kullanılması, padişahların halkla birlikte Nevruz kutlamalarına katılmasıyla ilgilidir. Ertuğrul Gazi Törenleri, II. Abdülhamid zamanına kadar  mart dokuzu, Nevruz  günü yapılmıştır.

 21 Mart 1919′da Konya’da Ergenekon Bayramı’nın kutlandığını devrin gazetelerinden yazmaktadır. Atatürk, Ankara Keçiören’de 21 Mart 1922′de Ergenekon bayramı ismiyle düzenlenen bir törene katılmıştır.  Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, özbekistan ve Türkmenistan Cumhuriyetleri’nde 21 Mart 1991′den itibaren Nevruz resmi bayram ilan edilmiştir.

Nevruz, Farsça yeni gün anlamına gelmektedir. İranlılar bu kutlamaları Saka Türklerinden alarak kendi kültürlerinin içine sokmuştur. Nevruz, bütün milletlerin kültürüne  Türklerden geçmiştir.

     Nevruz; Altay Türklerinde  Cılgayak bayramı; Azerbaycan’da Novruz ve  Ergenekon bayramı, Bozkurt bayramı, ölüler bayramı; Başkurt Türklerinde  Ekin bayramı, Doğu Türkistan’da  Yeni Gün, Baş Bahar, Gagavuzlarda  İlkyaz; Karaçay-Malkar Türklerinde  Gollü, Gutan, Saban Toy, Tengri Toy; Kazakistan Türklerinde Navruz, Nevruz bayramı, Nevruz Köce, Ulus Günü; Kazan ve Karapapaklar  Ergenekon bayramı; Kırgızistan’da Noruz; KumukTürklerinde  Yazbaş; Nogay Türklerinde Navruz, Saban Toy; özbekistan’da  Nevroz; Tatarlarda Nevruz; Türkmenlerde Teze Yıl; Uygur’da Yeni Gün  olarak adlandırılmaktadır.

   Ateş kültü, su kültü ve atalar kültü temel inanışlardır. Demir dövülmesi, Ergenekon’dan çıkışı anlatır. Sabah ateş yakarak üzerinden atlamak  ateş kültü ile ilgilidir.  Suyun yola ve eve serpilmesi, geri kalan suyun ev halkınca içilmesi su kültünü belirtisidir. Konu komşuya yumurta, süt ,yoğurt dağıtılması ,ortak eğlenceler düzenlenmesi Türk kültürünün temel taşlarından olan  sosyal dayanışma anlayışının bir örneğidir.

Divan edebiyatında da işlenmiş, şairler tarafından gazel ve kaside tarzında Nevruziyeler yazılmış, devrin hükümdarlarına ve devlet adamlarına sunulmuştur.

Nef‘î’, Nevruz gazelinde;

‘’Erişdi bahar oldu yine hemdem-i nevrûz

Şâd etse n’ola dilleri câm-ı Cem’i nevrûz’’derken

   Pir Sultan Abdal, nevrûziyyesinde;

‘’Âşık olan canlar bugün gelirler

Sultan nevrûz günü birlik olurlar

Hallâk-ı cihândan ziyâ olurlar

Himmeti erince nevrûz sultanın’’ söyleyişi ile birlik olmaya dikkati çeker.

Şehriyar,Haydar Baba’ya Selam adlı şiirinde bir Nevruz eğlencesini anlatır ;

 “Yumurtanı göyçük güllü boyardık

çakğışdırıp sınanların soyardık

Oynamaktan birce meğer doyardık

Eli mene yaşıl aşık vererdi.’’

 Hüseyin Hüsnü Erdikul  bir deyişinde Nevruz’a kavuşmaktan mutlu olur;

“Gönüller şad oldu, ilkbahar geldi

Nevruz bayramına eriştik ya Hu.

çemenzar şevk ile nura bezendi

Nevruz bayramına eriştik ya Hu...”

 Cemlerde okunan bir  gülbangta  Nevruz kutlanır :

“Bismi Şah Allah Allah...!

Nevruz bayramınız kutlu ola

Yeni yılınız hayırlı uğurlu ola..!

Şah-ı Velayet İmam Ali Efendimizin doğum günü mübarek ola ..

Boz Atlı Hızır yoldaşınız ola!...

Dilde dileklerimizi, gönülde muratlarımızı vere..

Hastalara şifa, dertlilere deva, borçlulara eda ihsan eyleye...

Dil bizden, nefes Pirimiz Hünkarımız Hacı Bektaş-ı Veli’den ola..

Gerçeğe Hüü...”

Namık Kemal Ramazan Bayramı ile Nevruz bayramını kasidesinde birlikte kutlar:

“Bayramı getürdü şeref-i makdem-i nevruz

Hem hürrem-i îdiz yine hem mükrem-i nevruz

At köhne libâs-ı gamı tecdîd-i sürur et,

Hem îd-i safa sür yürü hem âlem-i nevruz

Olsam ki yüzden n’ola şekker çeş-i buse

İyd-i ramazan oldu bugün hemdem-i nevruz…”

Yavuz Bülent Bakiler, Turan şiirinde  Nevruz ateşini tutuşturur:  

“Nevruz toylarımızda ateşler tutuşturdum.

Orhun'dan, Seyhun'dan, Ceyhun'dan geçtim.

Yol gösterdi kükreyerek bana Bozkurt'um.

Atımla hep yan yana gözelerden su içtim.

Baykal'da da çimdim ben, Hazar Denizi'nde de

Toprağıma bağdaş kurup oturdum.”

  Nevruz, birlik ve beraberliğin en eski adıdır. Nevruz’da kin ,  nefret, bölücülük ve ayrılıkçılık olmamalıdır. Bu en eski Türk bayramını, kendilerine tarih ve kültür arayışına giren bölücülerin ellerine teslim etmemek gerekir.