Türkiye’nin çok katılımlı ilk AVM’lerinden sayabileceğimiz Eskişehir Esnaf Sarayı –kısmi de olsa– bir yangın felaketi yaşadı. Gelinlikçi ve bilgisayarcıların olduğu dördüncü katta bazı firmalar büyük zarar gördü. Bu felaket, zaten ekonomik olarak için için yanmakta olan küçük işletmelerin, esnaf ve zanaatkârın yangınının küçük ölçekli dışa vurum örneği gibi oldu. Yangında zarar gören esnafın yaralarını hızla sarabilmelerini dilerim.

Giderek organize perakendenin işgaline uğrayan Eskişehir’in olumlu ve olumsuz özellikleri var. Ticaret işletmelerine baktığımızda; şehir ekonomisinin hâlâ küçük ve orta ölçekli firmalardan oluştuğunu ve piyasa krizleri karşısında dayanma güçlerinin düşük olduğunu görüyoruz. Bunların nedenleri arasında işletme sermayelerinin düşük olması ilk sırayı alır. Diğer yandan bu firmaların büyük ölçüde başka yerlerde üretilmiş malları satarak katma değer elde etmeye çalışmaları da etkisizlik ve verimsizliklerinde rol oynuyor. Birkaç tane bilineni saymazsak Eskişehir’in ticarette etkili olabilecek markaları da yok.

Giderek yapısını ve yetkinliklerini daha iyi kavradığım Eskişehir sanayisi, gerçekten yapısında çalışkan ve teknik uzmanlıkları olan insanları barındırıyor. Pek çok zorlu işin altından başarı ile kalkan işletmeler var. Değişik ürünleri yapabiliyor, farklı hizmetleri yerine getirebiliyorlar. Atölye boyutundan fabrika ölçeğine kadar yeterli bir donanım altyapısı olduğunu da söyleyebiliriz. Ama iş, yönetim ve finans gibi işletme fonksiyonlarına geldiğinde, teknik alandaki başarılara denk düşen bir düzey gözlemek kolay olmuyor.

İyi bilinen bir örnektir. Un, yağ ve şeker var ama helva yapmak mümkün olmuyor. Yukarıda saydığım iyi özellikleri bir araya getirecek ve olumsuzlukları aşacak mekanizmalara ihtiyaç var.

Pazarlama Problemi
Eskişehir ekonomisinin, özellikle üretim sektörlerinin ilk sıradaki sorunlarının arasında pazarlamanın yer aldığı kanaatindeyim. Aslında pazarlama sorunu, sadece sanayinin veya orta ve büyük ölçekli ticaretin sorunu da değil. Aynı sıkıntıyı el sanatlarından turizme, sınai ürünlerden hizmetlere kadar pek çok alanda gözlüyoruz.

Pazarlama ve satış sorunlarından söz edildiğinde, tanıtım ve reklamdan söz edildiği gibi yanlış bir kanıya meydana gelir. Hiç kuşkusuz; tanıtım ve reklam hizmetlerinin pazarlama ile çok yakın ilintisi ve iç içeliği var. Ama yerel ve bölgesel ekonomimizin ana sıkıntısı bunun aşan nitelikleri sahip.

Kullanım için satışa sunulacak bir ürün pek çok sınai süreçten geçiyor. örneğin bir makinenin mekanik, elektrik ve elektronikten oluşan parçaları var. Ya bu makineyi yapan firma bu parçaların tamamını kendisi üretecektir ya da ihtiyacı olan diğer parçaları başka üreticilerden tedarik edip ürününe ekleyecektir. Ama bir makinenin tamamının üretilmesi ve bunun seri üretime döndürülmesi ciddi kaynak ve süreklilik gerektirmektedir. Kaynak sorunu bir yana; süreklilik, işletmeyi boş bırakmayacak işin, müşterinin bulunması demektir; ama iş sürekliliğini sağlamak ve rekabete karşı savaşmak hiç de kolay bir iş değil.

Küçük İşletmeler
Yerel işletmelerimizin önemli bir bölümü, küçük ve orta ölçekte işletmeler... Bunların bir marka oluşturacak biçimde oluşan bir kaynak örgütlenmeleri mümkün değil. Bu durumda geri ye kalan en önemli çözüm, kümeleneme ve işbirlikleri oluyor. Ama ne yazık ki; iş alanında firmaların bir araya gelmesi, birleşmeyi sözle dile getirmekle olmuyor. Bu birleşmeyi sağlayacak bir başka mekanizmaya ihtiyaç var.

Küçük işletmeleri bir araya getirecek en etkili aracın pazarlama şirketlerinin oluşumun teşvik edilmesi, özendirilmesi olduğu kanaatindeyim: İş ve dış pazarları araştıracak, müşteri ve iş bulacak, bu işin yapılması için yerel ve bölgesel KOBİ’leri organize edecek ve iş verecek, markalı bir pazarlama organizasyonu… Bu tür şirketler dünyanın gelişmiş ülkelerinde var. Hem yüksek katma değer üretiyorlar, hem de yerel, bölgesel ve ulusal ekonomilerin gelişmesine katkı yapıyorlar. Ama bu tür yapıların oluşması için Eskişehir’in aşması gereken engeller de var.

Eskişehir’in ticarette günlük yerel turizmden, sanayide fason parça üretmekten başka–tasarlanmış ve imal edilmiş– kendine özgü ürünleri olmalı. Küçük olmaktan kurtulmanın başka yolu yok.