Kurban kelimesi "k-r-b" kökünden türemiş bir kelimedir ve fiil olarak “manen yaklaşmak, yakın olmak”, isim olarak ise “kulu Allah’a yakınlaştıran araç, vasıta, vesile” edilen herhangi bir şey demektir.

Kurban kesme konusuna Kur'an ile açıklık getirilmiştir.  Konuya Hac-27. ayet ile, Hz. İbrahim'e, muhkem /değişmez ana bir hüküm olarak, bütün insanları Hac için çağırmasının istenmesi açıklaması ile başlayalım.

Hac-27. Ya İbrahim! "Tüm insanları Hac ziyaretine çağır ki, gerek yaya olarak ve gerekse deve gibi çeşitli taşıyıcılarla uzaklardan da olsa gelip çağrına uyup Hac'ca gelsinler”.

Hac-28. ayette de, Hac için gelmiş olanların Kurban Kesme işlemini de, muhkem /değişmez bir hüküm olarak yerine getirmeleri gerektiği belirtilmiştir.

Hac-28. "Gelsinler ve Hac'da iken hem kendileri için bir takım yararlara (duygusal, sosyal, kültürel ve ekonomik) muhatap olsunlar, hem de Allah'ın kendilerine rızk olarak verdiği hayvanlardan belirlenmiş günlerde, Allah'ın adını anarak ve Allah’ın rızası için kessinler ve onlardan kendileri de yesin ve sıkıntı içindeki muhtaçlara /yoksullara da yedirsinler".

Görüldüğü gibi, Kurban kesmede Allah'ın rızası ve muhtaçlara bir yıl boyunca elde edemedikleri et yardımı amaçlanmakta ve bu yaklaşım, bireysel ihtiyaç giderme demek olan infak ibadeti olmaktadır. Hz. Muhammed'e atfedilen şu söz bu ayete uygun olmaktadır;

Hz.Aişe`ye: "Resulullah kurbanların etlerinden üç günden fazla yenilmesini yasakladı mı?" diye sordum. "Evet, fakat bunu insanların (kıtlık çekip) acıktığı yılda yaptı. Böylece zenginlerin fakirleri doyurmasını arzu etmişti." Abis İbnu Rebia-Kütubu Sitte-1507.

Cahiliye döneminde Hac için gelenler, kestikleri kurbanlarının kanını Kâbe'nin duvarlarına, putlara ve etraftaki dikili taşlara sürer, etlerini de taşlara serip teşhir ederlerdi. Hac-37 nci ayet  ile, cahiliye dönemi insanlarının, putlara ibad edip /kulluk edip Allah'a yaklaşmakta olduklarını düşünme gelenekleri iptal edilmiştir. Yine, ete, kana ve bunların miktarı gibi şekilsel ibad etmelerden ziyade, takva içinde olmak, imanlı ve Salih /olumlu ameller gerçekleştirmenin de ön planda olması gerektiği, dolayısıyla da yapılan yardımın, amacına uygun fayda sağlayıp sağlamadığının önemsendiği vurgulanmaktadır.

Hac-37. Ve şunu iyice bilesiniz ki, size Allah’ın rızasını kazandıracak olan kurbanlarınızın eti ve kanlarının azlık ve çokluğu değil, sizin içtenlikle Allah’a olan bağlılığınız ve takva içinde /muhkem değişmez ana hükümlere uyamamaktan korku içinde oluşunuzdur.

Hac sırasında kurban kesme hükmü, Hac-28, 34, 36 ve Bakara-196 ncı ayetlere göre, Hz. İbrahim zamanında Allah'a teslim olmayı pekiştirmek ve Mekke ile çevre insanları muhtaç oldukları için gerekli kılınmıştır.

Hac-34. Bu kurallardan olan kurban kesmeyi, Kâbe’ye gelen bütün toplumlara, onlara rızk olarak verdiğimiz hayvanlardan keserken de Allah’ın ismini anmayı yerine getirmeleri için gerekli gördük. Böylece de, tek ilahınız olan Allah’a tam teslim oluşunuzu pekiştirmek istedik. Ya Muhammed! İşte bu şekilde içtenlikle teslim olanlara olumluluklarla karşılaşacaklarının müjdesini ver.

Hac-36. Tekrar etmek gerekirse Biz, bu küçük veya büyük baş hayvanların kurban edilmesini Allah'a mutlak teslim oluşun bir sembolü olarak belirledik. Onlar henüz ayakta iken Allah'ın ismini anmaya başlayın ve yanları üzerine düştükleri zaman da anmaya devam edin. Onlardan bir miktar siz yiyin ve isteyen veya gönül tokluğu ve gururu nedeniyle isteyemeyen muhtaçlara da verin. Ve Biz gerçekte, şükretmeyi iyice öğrenip pekiştiresiniz diye onları sizin yararınıza uygun yarattık ve kullanımınıza verdik.

Bakara-196 ncı ayette, kurban kesme olayının sadece Hac için Mekke'de olanlar ile sınırlı olduğu ve herhangi bir nedenle gerçekleştirilemeyince, bunu diğer nüsuklardan olan Oruç ile telafi ettirilmekte olduğu anlaşılmaktadır. Yani Kur'an'da, Hacı olana bile, Mekke dışında ve memleketinde kurban kesmeye müsaade edilmemektedir.

Bakara-196…..Herhangi bir nedenle kurban kesemeyenler, Hac günlerinde üç gün, memleketine dönünce de yedi gün olmak üzere, toplam on gün oruç tutsun. Bu uygulama, ailesi Mescid-i Haram'ın /Kâbe’nin bulunduğu şehirde yaşamayanlar için geçerlidir.

Kurbanın sadece Hac sırasında kesilmesini Hz. Muhammed'e atfedilen şu sözü pekiştirmektedir;

"Resulullah’a: "Hangi hac daha efdaldir?" diye sorulmuştu. "Yüksek sesle telbiye getirilip, kurban kesilerek yapılan hac!" diye cevap verdi- Ebubekir-i Sıddık- Kütubu sitte-1171.

Bakara-196. ayet ile açıkça Kurbanın sadece Hac için Mekke'de olanlara sınırlı farz bir uygulama olduğu belirtilmekte olup, Hac dışındakiler için böyle bir uygulamanın farz hükmü söz konusu edilmemektedir. Dolayısıyla Hac dışında olan Kurban kesme uygulaması dinsel değil, tamamen  geleneksel bir uygulama olmaktadır. Bu görüşü ayrıca şu ayetler desteklemektedir:

Feth-25. Bildirilen muhkem /değişmez ana hükümleri inkâr eden o küfre sapmış olanlar, sizin Mescid-i Haram'ı /Kâbe’yi ziyaret etmenizi ve Hac sırasında hazırladığınız kurbanları kesip gerekeni yapmanızı engellemektedirler.

Maide-2. Ey iman edenler! Hac sırasında Allah'ın helal kıldığı şeylere, savaşmanın haram /yasak edildiği Hac ayına, Hac sırasında Allah’a kurban edeceklerinize, kurbanların kimlere ait olduklarını belirleyen süslerine ve Rablerinin iyilik ve rızasını umarak Kâbe’ye gelenlere saldırarak ve engellemeye kalkarak saygısızlık etmeyin.

Hac-29. “Kurbanı kestikten sonra da, temizlenmesi gereken yerlerini temizlesinler, daha yapmaları gerekenleri /diğer Hac kurallarını yerine getirsinler ve o eski güvenli evi /Kâbe’yi tavaf etsinler" diyerek insanlara bildirmesini istemiştik.

Hac-29 ncu ayet ile Allah, Hz. İbrahim’i ikaz ediyor ve “İnsanlar, önce Kurbanlarını sadece Benim rızamı gözeterek kessinler ve doğrudan Bana dua edip, ilahi yardımı sadece Benden istesinler, sakın aramıza Kâbe’yi önce koyup ona dua edip Benden öyle yardım isteme hatasına girmesinler” demektedir. Yani Kâbe’nin bile bir putmuş gibi şirk-ortak koşma aracı olmaması için Hz. İbrahim örnek verilerek bütün insanlar ikaz edilmiş olmaktadır.

Hacı adaylarının Mekke'de kestikleri kurban, Hedy Kurbanı olarak isimlendirilmektedir. Zamanla da bu kurban kendi içinde Şükür Kurbanı, Ceza /Keffaret Kurbanı, Adak Kurbanı, İhsar Kurbanı ve Nâfile (Tatavvu’) Kurbanı olmak üzere 5 çeşit olmuştur.

Haftaya kaldığım yerden inşallah devam etmek üzere, sağlıkla kalın.

 NOT: Şu kitaplarımın gelirleri ile Eskişehir Tıp öğrencilerine burs veriyoruz. özel günlerinizde kitaplardan hediye ederseniz bize destek olur ve öğrenci sayımız artar: "DİN VE BEYİN", "TüRKçE KUR'AN", "KUR’AN KADINI KORUYOR", "İSLÂM'IN ŞARTI SADECE 5 DEĞİL", "OKU! KONULARINA GöRE KUR'AN AYETLERİ" ve "KUR'AN'IN KULU KöLESİ MEVLANA", “TEVRAT VE İNCİL’DE öNCEKİ İSLAM”, “KUR’AN VE SON İSLAM” ve “ALLAH İLE ANLAŞMAMIZ VAR”