Kentlerin tarihsel gelişimi, aynı zamanda toplumların ekonomik gelişimini sergiler. üretim ve ticarette oluşan dönüşüm, zaman içinde kentsel yerleşimleri insanlığın tercihi olarak belirlemiş. Günümüzde ve gelecekte de ekonomilerin kentsel yerleşimlerde üstünlük sağlamaya devam edeceği anlaşılıyor.

Yerel Ekonomiler

Kentlerin evrimleşmesinde –bu yerleşimlerin üretim merkezlerine dönüşmesi kadar– kent ve kır ekonomilerini birbirine bağlayan ticaretin etkisi var. Kırsalda üretilen büyük ölçüde doğal temelli ürünler kent pazarlarında değiş tokuş edilmiş, edilmeye devam ediyor. Kentlerin tarihi incelendiğinde halk pazarlarının o yerleşimin gelişmesinde birincil faktörler arasında yer aldığı görülür. Yerel pazarın önemi ve oraya gösterilen ilgi azaldığında kentin gelişiminin de zayıfladığının gözleneceği çok sayıda tarihi örnek bulunabilir. Bunlar sadece ticari buluşma olmamış, aynı zamanda kültürel ilişki ve iletişimin gerçekleştiği kamusal alan görevlerini de yerine getirmişler. Enformasyon kaynaklarının gelişmemiş olduğu çağlarda haber alışverişinin ve sosyal bağların kuruluş güçlendirilmesinin mekânları olarak hizmet vermişler.

Geleneksel pazar yerleri farklı kültür, inanç, etnisite ve gelir grubu kökenli yurttaşları bu albenili kamusal mekânlarda bir araya getirir. Gelir dilimlerinin en altından başlayarak yurttaşlara ucuza, sağlıklı ürün alma ve küçük girişimcilere sınırlı yatırımla gelir sağlama imkânları sunar. Kırın varlığı ve buradan pazara akan ürünler sayesinde yurttaşların taze ürün sağlama imkânları artar. Pazar yerinde küçük üreticilerin varlığı, kenti çevreleyen alanlarda tarım topraklarının korunabildiğini ve kır ile kent arasındaki organik ilişkinin sürdüğünün bir kanıtıdır. Küçük üreticiler pazardan elde ettikleri gelirle kendi yaşam alanlarına kaynak aktarırlar, aynı zamanda kırın sürdürülebilirliğine ve kır-kent dengesinin sürmesine katkı yaparlar.

Geleneksel Pazar Yerleri

Pek çok kentsel yerleşimde yerel yönetim ve planlama anlayışında geleneksel pazar biçimlerinin ihmal edilerek bunlar yerine –organize perakendecilik temelli– büyük marketlerin veya alışveriş merkezlerin tercih edildiğini izliyoruz. öncelikle; kır ürünlerinin organize perakendecilik ile sunulması, üreticiye yansıyan kâr oranlarının düşüklüğü nedeniyle kırın ekonomik gelişmesini olumsuz etkiliyor. İkinci olarak; pazar yerinin oluşturduğu sosyal ilişki ve iletişim ortamı ortadan kalkıyor. üçüncüsü; büyük market ve AVM’lerden edinilen kır ürünleri –organize perakendenin bazı avantajlarına rağmen–pazardaki tazelik ve ucuzlukta olmuyor.

Gelişmiş ülkelerde pazar yerlerini –büyük market ve AVM’ler lehine– kaybetmiş olmanın sıkıntıları hissediliyor. Bu tür ülkelerde kent yönetimleri, yeni türden organik ve hijyen özellikleri yüksek halk pazarları kurmaya önem veriyorlar. özetle; kentsel mekânın oluşumu açısından pazar yerleri insanlığın değerli buluşlarından birisidir. Günümüzün ve geleceğin kentleri de halk pazarlarının sürdürülebilirliğine kalite, imkân ve kolaylık şartlarına geliştirerek önem ve değer vermeliler. çağdaş kent yönetimi anlayışının eksenlerinden birisi –ortam şartları iyileştirilmek ve denetlenmek üzere– halk pazarlarının kamusal alanlar olarak korunup geliştirilmesidir.

Günümüzde sağlıklı, organik beslenme yönündeki eğilimler giderek yükseliyor. Gıda konusunda farkındalık ve bilinç düzeyinde artışlar gözleniyor. Bu yönelimler organik pazar yerlerini albenili tercihler haline getirmeye başladı. Pek çok kent yönetimi tarafından sağlıklı şartlara sahip organik halk pazarlarının kurulması ve geliştirilmesi yönünde çalışmalar var. Sağlık konusundaki yönelimler, kentin varlık nedenlerinden birisi olarak kamusal alan niteliğindeki pazar yerlerine geri dönebilmek için bir fırsattır.

Seyyar satıcılık vb. türünde marjinal ve kayıt dışı sektör unsurlarının pek çok kentin önemli sorunlarından birisi olduğu biliniyor. Pazar yerleri, kayıt dışılık ve marjinal ticaret ile sosyal gerginlikler yaratmadan mücadele etmenin araçlarından birisi olarak da kentsel bir fonksiyon yerine getiriyor.

(Devamı var.)