Ülke futbolunda birkaç hafta sonra tüm futbol liglerinde sezon sonu olacak. Hemen ardından 2024 Avrupa Futbol Şampiyonası var. Bazı takımlar kendi liglerinde şampiyon olmayı şimdiden başardılar; bazılarında ise heyecan son futbol gününe kadar sürebilir. Bu arada ulusal futbol takımımızın Avrupa şampiyonasında başarılı olmasını ümit ediyoruz. Bu beklentiler karşılık bulacak mı? Yoksa –‘eski tas eski hamam’– gene o kısır, sürdürülebilir olmayan, neredeyse ‘geleneksel’ hale gelmiş olan ‘bildiğimizi’ mi okuyacağız?

Bir ülkenin futbolu nasıl daha güçlü ve başarılı hale gelir? Herhalde her geçen yıl çok daha fazla oyuncunun ulusal liglerde oynamasına izin vererek değil. Diyebilirsiniz ki; Avrupa’da başka ülkelerde de çok sayıda yabancı oyuncu var. Onların ulusal takımları neden başarılı oluyor? Bu sorunun cevabı çok basit… O ülkelerin tamamında çok sağlam futbol altyapıları var. Bir yandan dışarıdan yıldız veya yıldız adayı oyuncu getirirken diğer yandan da kendi mevcut futbol altyapılarından yeni sporcular yetiştiriyorlar. Eğer sağlam bir futbol endüstriniz ve oyuncu yetiştiren altyapınız yoksa bizim yaptığımız gibi sadece paranızı yabancı ülkelere akıtırsınız ve ulusal başarılar şanslara bağlı kalır.

Futbolu seviyor ve istiyorsak bu sektördeki anahtar davranış biçimi yabancı oyuncu sayısını çoğaltmak yerine altyapıya önem vermek olmalı. Altyapıdan daha fazla oyuncu yaratmaya başladığımızda bugün şikâyet konusu olan pek çok problemin de yavaş yavaş yok olduğunu göreceğiz.

Türkiye’nin nüfusu 86 milyonun üzerinde... Dev bir insan kaynağı var. Bunun önemli bir yüzdesi genç insanlar. Kısacası futbol altyapısı için değerlendirilmek için karşımızda çok değerli bir hazine var. Biz ne yapıyoruz? Nüfusu bizim büyükçe illerimiz kadar olan ülkelerden oyuncu transfer ediyor ve lig takımlarımızda bunları oynatıyoruz. Takımlarında yer bulamayan oyuncularla ulusal takımın başarılı olması mümkün mü? Kuşkusuz, hayır…

Futbolda altyapı konusunu doğru kavramak için öncelikle bugün futbolun bir endüstri olduğunu ve gelecek için yatırım yapma ihtiyacını kabul etmek gerekir. Bir futbol kulübünün altyapıya yatırım yapması; bir işletmenin yeni tesisler kurması, yeni makineler alması, yeni yönetici ve uzmanlar istihdam etmesi ve yeni bir ar-ge ofisi kurması gibi bir faaliyettir.

Bir ekonomik işletme, yatırımlarını geleceğini kurtarmak, kalıcı ve sürdürülebilir olmak için yapar. Yaptığı yatırımlar sonucu yeni katma değer kaynakları elde eder ve varlığını büyüterek sürdürür. İşte; bir futbol kulübü için altyapı da böyle bir konudur. Kendisi için başarılı ve sürdürülebilir bir gelecek arayan futbol kulübü, altyapıyı kendi birinci önceliği yapmak zorundadır; bu alanda ciddi kaynaklar ayırarak yatırım yapması gerekir.

Altyapı gerçeğini doğru kavramanın birinci adımı, artık futbolun bir endüstri olduğunu kabul etmekten geçer. İkincisi; altyapının bir futbol kulübünün öncelikli fonksiyonlarından biri olduğu benimsenmelidir. Bu iki ön şart kabul edilmeden bir futbol kulübünde altyapının beklendiği ölçüde gerçekleşebilir ve başarılı olması düşünülemez.

Altyapı, bir plan, program ve bütçe işidir. Dolayısıyla bir tasarım ve örgütlenme modeli –genel anlamda bir iş modeli– gerektirir. Altyapının örgütlenme yaklaşımı öncelikle futbolun ulusal düzeyde yönetimi ile ilgili bir konudur. Bu nedenle sporla ilgili bakanlığın ve federasyonun bu alana ilişkin açılımcı bir model ve mevzuat geliştirmesi beklenir. Ülkemizde devletten gelecek muhtemel açılımları beklemek yerine futbol kulüplerinin kendi çözümlerini bulmaya başlamaları yerinde olur.

Bir futbol kulübün altyapısının çağın şartlarına uygun biçimde yapılanmasına ilişkin yapılmış çok değişik çalışma var. Bu araştırma ve öngörülerden de yararlanarak bir altyapı modeli geliştirmek mümkün olabilir. Ama yapılması gereken, bu çalışmayı bir proje haline getirmektir. Mevcut durumun tespiti yanında; uygun stratejiler, hedefler ve faaliyetlere ilişkin planın oluşturulması, bütçenin ayrılması, insan kaynağının belirlenmesi, başarı ölçütlerinin saptanması gibi bir dizi çalışmaya ihtiyaç olacaktır.

Bir futbol takımının altyapısı konusunda atılması gereken ilk adım, kulüp yönetimlerinin altyapı konusunda yeni bir modeli tasarlamak ve yaşama geçirmek üzere karar vermeleri ve bunda ısrarlı olmalarıdır. Günümüzde hem liglerimizde hem de ulusal takımlarımızda futbolun ağır yükünü kaldırabilmenin ilk gerek şartı, hem başarılı oyuncular edinmek hem de yeni gelir kaynakları elde etmek için altyapıya önem vermektir.