1894 yılında, Almanlar tarafından, Anadolu-Bağdat demiryolu ile ilgili olarak buharlı lokomotif ve vagon tamiri ihtiyacını karşılamak üzere, Eskişehir’de, Anadolu-Osmanlı Kumpanyası adı verilen küçük bir atölye kurulur.
Böylece bugünkü, TüLOMSAŞ’ın temeli atılmış olur. Burada, küçük çaplı lokomotif, yolcu ve yük vagonu tamiratı yapılmakta, o günlerde lokomotiflerin kazanları onarılmak için, Almanya’ya, gönderilmekte ve bütün yedek parçalar ithal edilmekteydi.
1919’da Anadolu’nun, işgali sırasında İngilizlerin eline geçen, Anadolu-Osmanlı Kumpanyası, 20 Mart 1920’de Kuvayı–Milliye tarafından geri alınır ve adı Eskişehir Cer Atölyesi olarak değiştirilen, küçük atölye, işgal ordularına karşı büyük bir koz oluyordu.
1923 yılında, 800 m2 kapalı alana ulaşan, Eskişehir Cer Atölyesinde, 1925’ten 1928 sonuna kadar, Kazanhane, çarkhane, Marangozhane, Köprü, Demiryolu Makası, Kantar ve yol emniyeti ile ilgili malzemeler üretecek birimler hizmete girerek dışa bağımlılığın kırılması yolunda, büyük adımlar atılır.
1946 yılında, II.Dünya Savaşı sona erip, seferberlik kaldırılınca, geri dönen işçilerle birlikte artan üretim kapasitesi ile Cer Atölyesi, adı hâlâ atölye olsa da bir fabrika gibi çalışmaya başlar, 1956’da Motor Şubesi faaliyete geçer. 1951 yılında, Türkiye’de ilk mekanik kantar imalatı, lisans veya know-how alınmaksızın, bu Atölyede gerçekleştirilir.
1958 yılında, Cer Atölyesi, Eskişehir Demiryolu Fabrikası adıyla yeni ve büyük hedefler için organize edilir. Bu hedef ilk yerli lokomotifi imal etmektir ve 1961 yılında, Türk işçi ve mühendislerinin şeref anıtı Fabrikada istim tutar. Bu, 1915 beygir gücünde, 97 ton ağırlığında, 70 km/h hız yapabilen ilk Türk buharlı lokomotifi KARAKURT ‘tur.
TüLOMSAŞ, her dönem ilkleri de başardı. Nitekim Türkiye’nin, İlk Otomobili, “Devrim” tanınan, 4.5 ay gibi bir süre içinde, bir mucize yaratılarak gerçekleştirilen, 1250 kg ağırlığında ve saatte maksimum 140 km hız göstergesine sahip otomobili, gerçekleştirdi.
TüLOMSAŞ, Sayın Hayri AVCI ile hızlı bir değişim ve yapılanma süreci yaşadı.. Ulusal ve uluslararası alanda, kimliğini başarıyla temsil etti.. özellikle de ERP( Kurumsal Kaynak Planlaması) ile birlikte, Maliyetlerde ve bakım masraflarında azalma, müşteri hizmet seviyesinde ve işgücü veriminde artış da oldu. Yıllardır zarar eden şirket kâr eden ve dünyada sektörde, söz sahibi şirket haline getirildi.
Ayrıca TüLOMSAŞ, küresel bir ŞİRKET olma hedefinde, önemli bir aşama kaydettmişti.. Ayrıca sektörde, dünya genelini dikkate alan, bir imalat, lojistik, pazarlama, ürün ve AR-GE planı içeren, küresel bir stratejiyi gündemine de almıştı.
Bugün TüLOMSAŞ; 125 yıllık tecrübesiyle, lokomotif ve vagon üretimi ve revizyonu, cer motoru imalatı ve revizyonu, boji imalatı ve revizyonu, lokomotiflerin montajı ve demontajı gibi birçok alanda, faaliyet göstermektedir. TüLOMSAŞ, 1500’e yakın çalışanı ve güçlü tedarikçi ağı ile birlikte, Türkiye’ni, tek lokomotif üreticisidir. 7 fabrikası ve Ar-Ge Merkezi ile Orta Doğu’nun, en büyük demiryolu araçları üretim merkeziydi.,
TüLOMSAŞ’ da, tablo bu iken, Ar-Ge merkezi ile de her türlü vaıtayı yapabilecek imkan ve olanaklara erişmişken, Türkiye Raylı Sistem Araçları Sanayii Anonim Şirketi (TüRASAŞ) kurulması, dikkat çekici olduğu kadar, düşündürücüdür de.
Oysa TüLOMSAŞ, ,küresel hedefleri, ulusal ve yerel duyarlılıklar arasında, denge kurmak için de ciddi bir çalışma içindeydi. Bunu sağlamak içinde, çalışanlar, diğer işletmelere örnek teşkil edecek, sorumluluk üstleniyor, risk alıyor ve fedakârlık da yapıyordu.
TüLOMSAŞ’ ın, Ar-Ge merkezini ziyaretimizde, 2021 yılına kadar, raylı sistemler sektöründe Yüksek Hızlı Trenlerin, üretimi dâhil, tüm çeken araçlarda, milli tasarıma sahip ürünleri geliştirerek, üreten ve tüm dünyaya ihraç eden, bir kuruluş olmayı hedeflediğine de tanık olmuştuk.
Bir yazımda da “TüLOMSAŞ, bugün sahip olduğu imkân, olanak, bilgi birikimi, asırlık tecrübesi, Ar-Ge çalışmaları, en önemlisi de yetişmiş insan gücü ile her türlü vasıtayı yapabilecek güce sahiptir. Yeter ki özerk, hale getirilsin, globalleşme hedefindeki icraatlarına da kendisi karar versin” demiştik.
Bu arzumuz, gerçekleşmediği gibi, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğünün bağlı, ortaklıkları olan, Türkiye Vagon Sanayii AŞ (TüVASAŞ). Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayii AŞ (TüLOMSAŞ) ve Türkiye Demiryolu Makinaları Sanayii AŞ'nin (TüDEMSAŞ). birleştirilmesiyle iktisadi devlet teşekkülü olarak, Türkiye Raylı Sistem Araçları Sanayii Anonim Şirketi (TüRASAŞ) kurulması ile de özeklik, hayal olurken, asırlık çınar, TüLOMSAŞ’ da, yok edildi.
çok yazık…