"Hayır" Demeyi Marifet Saymak

Bazı insanlar farklılıklara sahiptir. Gerçekte bir iş yerinde zenginlik sayılabilecek bu özellikler iyi anlaşılmadığında, ilgili kişi zor insan olarak etiketlenebilir. Kimi çalışanların zor görünümlerinin arka planında iş yerinde yaşamak durumunda bırakıldıkları bazı sorunlar yer alır. Bunların çözülmesi gerekir. Yönetici ve çalışan arasındaki problemlerin bir kısmının temelinde yöneticinin işe ilişkin kültürel ve davranışsal eksiklik veya zafiyeti yer alır. Bu tür sorunları aşmak üzere çalışanlar için olduğu kadar yöneticilerin de eğitim ve (yönetici koçluğu, mentorluk vb. türünde) danışmanlığa ihtiyaçları olabilir. Bu tür çözülebilir sorunların dışında bir iş yerinde gerçekten zor olarak nitelenebilecek yönetici ve çalışanların varlığına tanık olmak hiç de şaşırtıcı değildir.

Zor insan karşımıza değişik görünümlerde çıkar. En belirgin tiplerden biri, sonuca ulaşmak için her yolu mubah sayan kişidir. Amacına ulaşmak için güç kullanmayı tercih edebileceği gibi bunu saman altında su yürüterek de yapabilir. Genel tavrı itibariyle hedefine yönelik olarak aşırı hevesli ve acımasız bir görüntü sunar.

Bir başka zor insan profili, karşısındaki kişinin zayıf ve eksik yönlerini iyi bilir ve bunları kullanmaktan asla çekinmez. Genel onu sizi sinirlendiren ve geren eylemleri nedeniyle hatırlarsınız. Kimi zaman sevecen görüntü vermeye çalışsa da, iş yerinde yaygınlaşan dedikoduların, laf taşımaların, performansın önüne engel oluşturmaların arkasında o vardır.

Danışmanlık yaptığım bir iş yerinde bazı zamanlarda üst düzey yöneticilerden birinin çok yüksek sesli patlamalarını hatırlıyorum. Zor insanın bir türü, olaylara böyle –mevcut şartlarla hiç de ilgisi olmayan ölçüde– orantısız tepki verir. Çalışanlar ne olduğunu anlamadan kendilerine sığınacak bir yer bulmaya çalışırlar.

Her iş yerinin en az bir tane çok konuşanı vardır. Ama zor olanı ise her şeyi bilen insan türüdür. Ona sorun veya sormayın; derin bilgisini ve uzman görüşünü uzunca anlatmak üzere sizi esir alır. Sizin zavallı fikirlerinizi dinlemek için zaman ayırma zahmetinde bulunmaz.

Eğer konuya veya soruna yeterince hâkim değilseniz, sizin için tehlikeli bir durum ihtimali var demektir. Muhtemelen az sonra konuyu sizin kadar bile bilmeyen, ama tam aksine bir uzman edasıyla bilgiçlik taslayan zor insan karşınıza çıkacak ve abuk sabuk konuşmalarıyla aklınızı karıştıracaktır. Pek çok proje veya girişim, bu türden zor insanların laf cambazlıklarıyla heba olur gider.

Bazı yöneticiler, haklı bile olsa “Hayır” diyen insanları sevmezler. Ama gerçek tehlike kaynaklarından birisi, “Evet” demeye eğilimli zor insan türüdür. Bu çalışan profili faaliyet önerilerini kolayca kabul eder ve onaylar; buna karşılık harekete geçmekte yavaş ve isteksiz davranır. Bu tipe dâhil zor insanlar ataletleri, plansızlıkları ve öngörüsüzlükleri nedeniyle işletmeye ciddi zararlar verebilirler. Cevaplanmamış müşteri isteklerinin ve kurumsal tatminsizliklerin arka planında bu zor insan türünü görebilirsiniz.

En kötü karar, verilememiş olan karardır. Bazı yönetici ve çalışanlar, karar ve inisiyatif belirtmekten özenle kaçınırlar. Bunlar “Evet” veya “Hayır” gibi net tavırlar sergilemek yerine ne anlama geldiği belli olmayan “Belki’ler” ile yaşarlar. Yapılması gereken işin son tarihi geldiğinde ise büyük ihtimalle sıkışıklıklar ve başarısızlıklar yaşanır. Belki’lerle getirdikleri bu sıkışıklık ortamından haz alan zor yönetici örnekleri görmüştüm.

Birkaç zor insan kategorisi daha sayabiliriz. Her şeye “Hayır” demeyi, marifet sayıp iş yerinin hukukunu koruma veya gerçekçi olma iddiasında olanlar örnek gösterebileceğimiz bir zor insan türüdür. Bir başka tür ise bir kaya kadar sessizdir; karar durumlarında asla olumlu veya olumsuz bir tepki vermez. Kişisel olarak en sevmediğim zor insan tipi ise sürekli şikâyet edip sızlananlardır. Yaşama ve işe olumsuz bakmak, bu türün karakteri haline gelmiştir. Düşük performansları yanında diğerlerini de karamsarlık bataklığına sürüklerler.