İş Dünyasının Değişiminde İş Modeline Dikkat!

Bilişim ve iletişimde teknolojik gelişmeler ve buluşlar önümüzdeki geleceği büyük ölçüde etkileyecek. Bu gelişimden günlük yaşam kadar iş dünyası da nasibi alacak. Bilimin ve teknolojinin daha önce görülmemiş yükselişi, iş alanları ile akademik çevrelerde yüksek oranda bu olgunun bir teknolojik evrimleşme gibi algılanmasına neden oluyor. Yeni ve yenilenen iş modeli konusu ise gözden kaçıyor gibi…

İş modeli, piyasa ortamında kâr sağlamak üzere tasarlanmış bir dizi planlı faaliyettir. Bir kuruluşun –örneğin bir ekonomik işletmenin– sürdürülebilirliğini sağlamak üzere iş yapma yöntemidir. Bir kuruluşun stratejik seçimlerinin sonucu olarak değer yaratma, yayma ve elde etme yolunu tanımlar. Bir kuruluşun değer yaratma, yayma, dağıtma ve kendisi için değer sağlama mantığını sergiler.

Bazı kuruluşlar, gelecekteki iş modellerini oluşturmak üzere danışmanlık kuruluşları ile çalışıyorlar. Bu tür kuruluşlar, ağırlıklı olarak benzeri işlerde çalıştıkları için bir uzmanlık geliştirmiş oluyorlar. Bu deneyim ve uzmanlık birikimlerinden yararlanarak yeni iş modelinin kurulması çalışmasını yapıyorlar. Ama bu malum işletmeye balık tutmayı öğretmek yerine balık vermek şekline dönüşürse, çok da yararlı olmuyor. Yeni iş modeli, bir danışman ile birlikte kurgulanabilir ama içselleşmesi gereği gözden kaçırılmamalıdır.

Burada önemli bir noktaya daha değinmek istiyorum. Gerçekten bugün işletmenin dış çevresinde var olan müşteriler, tedarikçiler ve rakipler, dün olduğundan daha önemlidir. çünkü müşterilerin ihtiyaç, istek ve beklentilerini yerine getirebilen işletmeler daha başarılı oluyorlar. Tedarikçilerle uzun vadeli kazan-kazan ilişkisi geliştirebilen firmaların pazarda kalıcı olduğunu görüyoruz. Yine rakiplerin iş modelleri ve davranışları hakkında bilgi sahibi olmadan rekabet üstünlüğünü kalıcılaştırmak mümkün olmuyor.

Ama bir noktayı önemsemek gerekiyor. Bu da işletmenin, kendi temel yetkinliklerinin farkında olmasıdır. Bu konu, işletmenin iş deneyim birikiminden nitelikli insan yapısına, sermaye gücünden elindeki altyapı olanaklarına kadar geniş bir yelpazeden oluşur. Bir işletmenin temel yetenekleri, o firmanın dış çevredeki müşterilerin hangi ihtiyaçlarını karşılayabileceği konusunda önemli bir veridir. Rekabette kalıcı olmak isteyen firma, öncelikle kendi temel yetkinliklerinin farkında olmalıdır.

Bir işletmenin temel yeteneklerini bulup listelemek yeterli olmaz. Bu yetenek portföyünün, aynı zamanda rakiplerden daha ucuza mal edilmesi ve çeviklik açısından rakiplerden daha hızlı olması gerekir. Geçtiğimiz yıllarda özellikle sınai işletmeler için ar-ge’nin öneminden söz edildiğini okudunuz veya dinlediniz. Son birkaç yılda ise inovasyon herkesin dilinde sakız oldu. Ancak ar-ge ve inovasyondan arta kalabilen satırlarda ise çeviklikten söz edildiğini duymuş olabilirsiniz.

çevik bir şirket, öncelikle hızlı işleyen bir dünya görüşüne sahip olan işletmedir. çevik bir şirket, hızlı düşünebilmeyi ve davranabilmeyi kendi içsel özelliklerinden birisi haline getirmelidir. Bir örnek vermek gerekirse; yılda iki sezon yaptığınız bir işi, üründe ve müşteri katmanlarında farklılık yaratacak biçimde fiilen 4-6 sezona çıkarabiliyorsanız, hızlı yaşam görüşüne sahip çevik bir işletmeye dönüşüyorsunuz demektir.

Geçtiğimiz 20’nci yüzyılda gerek teknolojik altyapının yetersizliğinden gerekse anlaşılma kolaylığı sağlamak için daha basit modeller kurmayı tercih ediyorduk. Bugün küreselleşme denilen ve yaşamı gerçekten zorlaştıran bir süreci yaşıyoruz. Küreselleşme ile birlikte işletmeyi etkisi altında tutan pek çok yeni faktör gündemimizi işgal ediyor. Bu nedenle çağın iş modelleri de çok daha karmaşık ve ayrıntılı olmak zorunda.

Geçtiğimiz dönemlerde işletmeler, birbirinden bağımsız departmanlardan oluşuyordu. örneğin personel, satış, muhasebe veya depo gibi birimlerin kendi içlerine kapalı bir yaşamları vardı. Hâlbuki yaşadığımız zaman diliminde tüm bölümler birbirleri ile bağlantılı ve iletişim içinde olmak zorunda. Bu zorunluluk, hem işlerin karmaşıklaşmasından hem de işletmede tüm çalışanların karar süreçlerine katılma gereğinden kaynaklanıyor. Böyle karmaşık ilişikler sisteminin, firmanın iş modelini hantallaştırmaması için de çevik şirket hızlılığına sahip olmak gerekiyor.

İşletmedeki her birimin diğerleri ile iletişim içinde olabilmesi için geliştirilmiş pek çok yeni yöntem var. örneğin şirket içinde elektronik posta kullanımının getirdiği bazı yararlar olduğu kuşku götürmez. Pek çok büyük firma, kendi sahip, yönetici ve çalışanlarının kullanımına yönelik olarak Internet ortamında haber portalları geliştiriyor. Firma mensupları burada genel kararları okuyabilirken, şirketteki gelişmeleri anında izleyebiliyor veya resmi kayıt-kuyut işlerini buradan yapabiliyorlar. İyi uygulanmış bir firma portalı ile katılımcı kararlar alabilmek için anketler veya referandumlar yapmak bile mümkün.

Hızlı ve çevik bir firma olabilmek için sadece piyasadaki değişimleri izlemek yetmez. özgün ve firma için yerelleştirilmiş eğitimler kaçınılmazdır. Eğitim çalışmaları ile kısa vadede bazı sorunlara çözüm bulunamazsa da, uzun dönemde sorunların kalıcı çözümü için eğitim vazgeçilmez önemdedir.

Bugünün iş modelindeki önemli kavramlardan birisi, farklılık yaratmaktır. Pek çok firma, ürün ve hizmetlerinde değişiklik yaparak bir farklılık yaptığı inancına sahiptir. Genelde iş yapma biçimlerinin de bir farklılık yaratması ve hatta bir marka olması gereğini unutur.

İş yapmanın kolay olduğu o eski güzel günler gerilerde kaldı. Şimdi her an uyanık ve bir davranış geliştirmeye hazır olmak gerekiyor. önceden gerekli hazırlıkları yapmayanlar, zorluklar kapıyı çaldığında çaresiz kalıyorlar. ürün veya hizmet değiştirerek uzun soluklu olarak rekabetçi olmak artık çok daha zor… çünkü ürün ve hizmetin –her türlü yasal korumaya rağmen– birebir veya kısmen kopyalanması çok daha kolay. Yaşadığımız çağda işin sırrı, iş modelini yenileştirmede…