Kentin İnsan Değerleri Envanteri

Kaç ciltti, hatırlamıyorum –bilenler vardır– ama çocukluğumda Hayat Ansiklopedisi’ne sahip olmak benim en önemli ayrıcalıklarımdan biriydi. O dönemin bilgi açlığıyla boş zamanlarımı o ansiklopedinin –başka birkaç tanesinin de– sayfalarını büyük bir iştahla okumaya ayırırdım.

Daha sonraki yıllarda değişik vesilelerle başka ansiklopediler de toplumumuzun yaşamına girdi. Hâlâ evlerde mobilya görevini yerine getirmeye devam edenler vardır. Bugün ansiklopediler, yayıncıların da pek ilgisini çekmiyor çünkü artık ansiklopedilerin uzun ömürlü olması mümkün değil. Muhtemelen günümüzde kazandıran bir ürün de olmayabilirler. Bilgi üretiminde ve bilgiyi ulaştırma teknolojilerinde çılgınca bir ivmelenme var. Bu nedenle bilgi, ansiklopediler dönemine göre çok büyük hızla çoğalıyor ve aynı hızla eskiyor. Diğer yandan bu tür ansiklopedik yayınların neredeyse tamamına yakını İnternet ortamına taşındı. Bunlar arasında “wiki (viki)” olarak isimlendirilen bir teknolojik altyapı uygulaması olan Wikipedia (Vikipedi) bilinip sık kullanılanların başında gelir.

“Viki, bir işbirliği etrafında toplanan kimselerin İnternet tarayıcı üzerinden yeni sayfalar oluşturmasına, sayfalarda düzenlemeler yapmasına ve bu sayfaları birbirine bağlamasına olanak sağlayan bir yazılım altyapısı kullanan İnternet sitelerinin genel ismidir. Viki sitelerinde kullanıcılar kolayca büyük dokümantasyonlar oluşturabilir. Ayrıca sayfanın önceki sürümleri görülebilir ve böylelikle belgeler arasındaki sürüm farklılıkları takip edilebilir. Sayfalar arasındaki bağlantılar ve sayfa biçimlemeleri sistem tarafından otomatik olarak yapılandığından, bilgiye erişme ve bilgi belgeleme viki ile son derece kolaylaşmaktadır.” [Bu alıntıyı Vikipedi’den özetledim.] Viki teknolojisi veya eşdeğerleri sayesinde İnternet ortamında ansiklopedik bilgi yapıları oluşturmak, teknik altyapı yanında gerekli organizasyon (örgütlenme), işbirliği ve ortak çalışma sağlandığında gayet kolay hale geldi.

Bu konuyu hatırlamamın ilk nedeni kent kültürü ve tarihi ile daha yoğun ilgilendiğim eski zamanlara ait… Bir “Kent Ansiklopedisi” oluşturmanın o yerleşimin kültürünün ve tarihinin kalıcı ve sürdürülebilir olacağını öngörmüştüm. Yaptığım kısa araştırma, bu tür basılı veya çevrimiçi eserlerin bazı kentlerde oluşturulduğunu gösterdi. Eskişehir de dâhil olmak üzere bu konuda eksikli olanlara hatırlatmış olayım.

İkinci neden ise son günlerde değişik kimliklerle katıldığım kültürel etkinliklerden kaynaklanıyor. Şöyle ki, yaşadığımız kentte çok sayıda yazar, sanatçı, hiza önderi, bilim insanı, sivil toplumcu vb. niteliğini taşıyan kişi var. Bunlar yazıyor, eserler yaratıyor, fikir üretiyor, etkinlikler örgütlüyor, görüşlerini aktarıyorlar. Özellikle ölüm onları hayattan çekip aldıktan sonra bu kültürel varlığın çok önemli bir bölümü –yakınları dışında– belleklerden silinip gidiyor. Hâlbuki –çoğu görkemli kartvizitlere ve tüzel etiketlere sahip olmayan– bu insanlar, katkılarının ölçüsü ne olursa olsun kentin sosyal, kültürel, bilimsel, ekonomik ilerlemesinde çok değerli katkılar yapmış oluyorlar. Kentin bu değerleri unutmaması ve bir vefa örneği olarak geleceğe taşıması gerekiyor. Nasıl bir anıt ağaç veya bir tarihi yapı veya bir somut olmayan kültür uygulaması önemliyse ve unutulmaması gerekiyorsa bu andığım insanların da unutulmayarak çoğu zaman karşılıksız emekleri nedeniyle onurlandırılması gerekiyor. Oluşturulmasına ihtiyaç duyulan bu bilişim altyapısına (bilgi tabanına) “Kentin İnsan Değerleri Envanteri” demeyi tercih ediyorum. Bir insani değerin böyle bir envanterde yer alması için kente değer katması yeterlidir.

Yukarıda sözünü ettiğim viki teknolojisi kullanılarak bir “Kentin İnsan Değerleri Ansiklopedisi” İnternet ortamında oluşturulabilir. Wikipedia (Vikipedi) mantığı ile oluşturulacak bir yapı günümüz teknolojik ortamında örneğin bir STK tarafından (sürdürülebilir proje olarak) kolaylıkla gerçekleştirilebilir. Çalışma sürecinde destek olacak ve katkı yapacak çok sayıda birikimli ve deneyimli insana sahip olduğumuza inanıyorum.