KUR'AN'DA VELİ VE MEVLA

Asırlardır gerek Veli ve gerekse Mevla kelimeleri ile Celâleddin-i Rumi için Mevlana ifadeleri kullanılmaktadır.  Bu kullanımların uygun olup olmadıkları ve Kur’an’da bunların yeri konusuna açıklık getirmek gerektiğini düşünüyorum. Bunlardan Mevlana kelimesi tek kişiyi tanımlamak üzere kullanılırken, Veli kelimesi daha yaygın yer almaktadır. Bunlardan Veli kelimesi Kur’an’da 4 ayrı amaçla, fakat hepsinde de “dost, yardımcı, koruyucu, sorumlu” anlamlarında kullanılmıştır.

1. Bir kullanımda Allah kendisinin tek veli, güvenilir dost ve yardımcı olduğunu belirtmektedir (Hud- 113. Ayetlerimi kendilerine göre değiştiren veya gizleyenlere sakın sempati duymayın, yoksa siz de ateşe /sıkıntıya maruz kalırsınız. Gerçekte sizin Allah'tan başka dostlarınız /evliyanız /velileriniz yoktur ve size yardım da edilmez.  Furkan- 18. Şirk koşulanlar da:  "Sen yücesin ve Senin bildirdiğin tek din olan İslam’dan başka bir dini benimsememiz, Senden başkasını veliler /dostlar kabul etmemiz ve Senin yanında da kendimizi ilahlar ilan etmemiz mümkün değil. Bol nimetler vermiş olduğun halde, ataları da bunlar gibi bizi şirk koşmuşlardı” diye karşılık verecekler.). Ancak Allah her ne kadar bütün yarattıklarının tek Velisi olmakla birlikte, özellikle bazı özellikleri olanların Velisi olduğunu bildirmektedir. örneğin En’am-127 nci ayette, Kur’an’ı anlayarak okuyan, üzerinde düşünen ve olumlu işler gerçekleştirenin, Bakara-257, Al-i İmran-68 nci ayetlerde mümin olanın, Al-i İmran-76 ncı ayetlerde, takva sahiplerinin, yani muhkem hükümleri uygulayamamaktan çekince içinde olanların ve A'raf-196 ncı ayette de iman edip bu imanlılığını Salih amellerle /olumlu işler gerçekleştirenlerin velisi /sevdiği olduğuna değinmektedir (En’am-127. Kur'an'ı anlayıp düşünecek ve uyacak olanlar, Rablerinin yanında huzur ve esenlik yurdunu hak etmişlerdir. Ve olumlu ammellerinden ötürü onların gerçek dostları /velileri de Allah'tır. Al-i İmran-68. İnsanlardan, Müslüman olup Allah'a şirk koşmadan /müşrik olmadan inananlar, İbrahim'e uyanlar gibi, kendi peygamberine de inanıp uyanlardır. Ve şu bir gerçek ki, Allah ancak müminlerin velisidir /dostudur /destekleyicisidir).

Allah’ın tek Veli olduğunun önemi, ayrıca Nisa-45 nci ayette “Allah, Veli olarak yeter” ifadesi ile de vurgulanmıştır (Nisa-45. Şuna emin olun ki, Allah size düşman olanları çok iyi bilmektedir. O’nun, veliniz /dostunuz ve  yardımcınız olması sizin için yeterlidir, hiç merak etmeyin).

1. Allah’ın yolunda olmayıp şirk koşmak ve yukarıda saydığım kuralları kabul etmemek ise küfre sapmak olacak, bu ise şeytanı veli kabul etmek demek olacaktır (A'raf-30. Ey insanlar! Şunu bilin ki Allah, ancak bildirdiği gerçeklere inanıp, Allah ile yapılan anlaşmaya sadakat ve kesin hükümlere uygun olumlu ameller gerçekleştirmek demek olan doğru yola yönelmek isteyen kimseleri doğru yola iletir. Bu gerçeklere inanmayıp, doğru yolun gereklerini red edip, olumsuzluk yolunda direnen kimseleri de yanlış yola /dalalete yöneltir. çünkü bunlar, Allah'ı değil, artık şeytanları veliler /dostlar /evliya edinmişlerdir. Gerçekte ise bunlar, kendilerini doğru yolda zannedip dururlar).

Şeytan’ın Veliliğine saptıracaklar arasında, Allah’a vardırıcı diye bir kişiyi aracı koymak da Zumer-3 ve Ankebud-41 nci ayetlerde, aracı konulan kişiyi Velileştirmek, dolayısıyla da Şeytan’ın veliliğini kabul etmeye sapmak olarak tanımlanmaktadır (Zumer- 3. Ey insanlar! Şunu iyice bilin ki, gerçek ve size yararlı olacak olan gerçek /saf din, sadece Allah'a öncelik verilerek ve içtenlikle O'na ibad edilen /şirk koşulmayan dindir. Allah'ın yanında başkalarını evliya /veliler /aracılar /dostlar edinenler; "Biz onlara, bizi Allah'a daha iyi yaklaştırsınlar diye, aracı olarak kabul ediyor ve bağlanıyoruz" derler. Ankebud-41. Allah'tan başkasını evliya /veliler /vazgeçemedikleri dostlar edinenlerin örneği, ağdan bir ev edinen dişi örümceğin durumuna benzer. çünkü bu evde dişi örümcek bir süre sonra eşinin ona olan güvenini yok sayıp onu yiyecektir. İşte insanlar, keşke bilseler de Allah ile aralarına birilerini sokup öncelikle onu veli /dost edinmeseler). Görüldüğü gibi, böylesi bir velileştirme, bu hataya düşeni bir nevi helâk etmekle sonlanmaktadır.

1. Yunus-62-63 ncü ayetlerde “Allah’ın velisi /dostu” ifadesine vurgu yapılmaktadır (Yunus-62. Ayrıca unutmayın ki, yolunda oldukları Allah'ın dostları /velileri /sevdikleri için ne bir endişe, ne de bir sıkıntı söz konusu olmaz. 63. çünkü onlar, Allah'a şirk koşmaksızın iman etmişlerdir ve Allah'a karşı içten bir takva sahibidirler).

Bu durumda Allah’ın sevdikleri, aynı zamanda velileri de demek olmaktadır ve bu konu geniş bir konu olduğundan, kısaca Allah’ın Kendisi ile Elest-i Bezmi makamında anlaşma yapmış ve bu anlaşmanın 7 konusuna sadakat göstermiş olanı, Mümin aşamasına ulaşmış olanı, Muhsin, yani Salih ameller /olumlu işler gerçekleştireni, imanlı olanı, takva sahibi olanı, adaletli davrananı, alimin imanlı olanını, olumsuz nefslerden arınmış olanı ve tevbe edeni sevdiğini ve Velisi olduğunu belirtip, ayrıntıları ayrı bir köşe yazısına bırakıyorum.

1. Kur’an’da ayrıca Al-i İmran-28, Bakara-282, Enfal-73 ve Casiye-19 ncu ayetlerde insanın yakınını, dostunu ve sorumlusu olmayı da  Veli olarak tanımlamaktadır (Al-i İmran-28. Ey insanlar! Müminleri bırakıp Allah'a iman etmeyen veya O'na şirk koşup küfre sapmış inkârcılarla samimi /sırdaş /sıkı fıkı dostlar /veliler olmayın ve onları sır gerektiren mevkilere de getirmeyin. Bakara-282……Eğer üzerinde hak olan (borçlu), düşük akıllı ya da za'f sahibi veya kendisi yazmaya güç yetiremeyecekse, velisi dosdoğru yazdırsın. Enfal Suresi-73. Küfre sapanlar, birbirlerinin velileridir. Eğer siz bunu yapmazsanız (birbirinize yardım etmez ve dost olmazsanız) yeryüzünde bir fitne ve büyük bir bozgunculuk (fesat) olur. Casiye-19. Ey insanlar! Şunu iyice bilin ki, o bilgisiz kişiler, Allah'tan gelecek hiçbir şeyi sizden uzaklaştıramazlar. Onlar ancak birbirlerinin dostları /velileri olarak sadece kendi günahlarını arttırırlar. Allah ise tüm takva sahiplerinin ve makbul kişilerin dostudur /velisidir /yardımcısıdır).

       Veli kelimesi Kur’an’da “Dost, koruyucu, yardımcı” temel anlamda olmak üzere 4 farklı kullanımda olduğu halde “Mevla” kelimesi de yine “Dost, koruyucu, yardımcı” anlamında, fakat sadece Allah’ın Mevla oluşunu vurgulamak üzere yer almıştır (Bakara-286… Ey Rabbimiz!…Sen bizim Mevlamız  /tek yardımcımız ve dostumuzsun. Ayetlerini inkâr eden /örten ve şirke sapıp küfre yönelmiş bir topluluğa karşı bizi koru ve  yardım et!". Tevbe-51. Ey Peygamber! Gerçekten iman etmiş olanlara "Allah'ın bizim için gerekli görüp yazmış olduğundan başkası başımıza gelmez ve Allah, bizim Mevla’mız /dostumuz /yardımcımızdır. Mümin olanlar sadece Allah'a güvensinler /tevekkül etsinler" diyerek açıklamada bulun. Al-i İmran-150. Şunu da iyice bilin ki, sizin tek Mevla’nız /dostunuz Allah'tır ve O, yardım edenlerin en hayırlı olanıdır. Hac-78. çünkü O, sizin Mevla’nızdır /en yakın dostunuz /yardımcınızdır. O’nun dostunuz ve yardımcınız /destekleyeniniz oluşu, ne büyük bir nimettir bir bilseniz! Tahrim-2. Allah size, Allah’ın adını vererek ettiğiniz yeminlerinizi helâlleştirmenin kefaret yolunu bildirmiştir. Sizin Mevla'nız /dostunuz Allah'tır. çünkü Allah her şeyi bilen ve her şeye hakim olandır).

       Bu duruma göre, gerek Veli ve gerekse Mevla kelimeleri, “Dost, güvenilir, yardımcı, yol gösterici kişi” anlamında kişi ismi veya lâkabı olarak kullanılması, o kişiyi bu özellikleri ile görmek ve tanımlamak demek olacaktır. Yoksa bu kullanımın şirk koşma ile herhangi bir ilintisi söz konusu değildir. örneğin “Mevlana” kelimesi “Dostumuz, yardımcımız” demektir.

NOT-1: Ayrıntılı bilgiyi NöVAK Vakfının "SON DAVET KUR'AN (Kısa tefsirli tercümesi)", "İSLÂM'IN ŞARTI SADECE 5 DEĞİL" ve "OKU! KONULARINA GöRE KUR'AN AYETLERİ" kitaplarında  bulabilirsiniz. NOT-2: 8 Şubat 2017 çarşamba günü saat 17.30-19.00 da ise özdilek Sanat Merkezinde Halka açık "KUR'AN SOHBETLERİ"ne inşallah devam edeceğim.