Matematik ve satranç

Satrancın kimin tarafından icat edildiğini net olarak bilmiyoruz. Ama bu oyunu icadı ile ilgili bir Hint ve İran efsanesi mevcuttur ki hatırda tutmaya değer buluyorum.

Bir efsaneye göre ; memleketin bilginlerinden biri hükümdarın can sıkıntısını gidermek için satranç denilen oyunu icat eder. Bu oyundan çok hoşlanan hükümdar (Seran) bilgin (Sessa)'' yı mükafatlandırmak ister.

Mükafatı da kendisinin seçmesi için :
"Dile benden ne dilersen vereceğim" der. Satrançcı Sessa çok şey değil şu satranç tahtasında görüyorsunuz ki 64 göz var sol üst gözden başlayarak gözlere bir den 64''e kadar numara verelim. Sonra 1 nolu göze 1 buğday tanesi 2 nolu göze bunun iki katı yani 2 buğday 3 nolu göze bir öncekinin iki katı yani 4 buğday... Ve nihayet 64 nolu göze 63''uncu göze konulan buğday tanesinin 2 katı kadar buğday koydurulsun ve toplamları bendenize ihsan buyurulsun. Bu kadar tevazudan çok memnun olan hükümdar hemen vezirini çağırtır, bilgin Sessa''nin arzusunun yerine getirilmesini emreder. Hesap başına oturulunca Sessa muhataplarının gayretiyle bir hayli eğlenir. Niçin ?

Biraz sonra vezir içeri girip bilginin arzusunun yerine getirilmesine imkan olmadığını söyleyince hükümdarın hayreti bir kat daha artar. Geometrik dizinin ne olduğuna akıl erdiremeyen hükümdar ; kağıt kalem isteyerek bizzat uğraşmaya başlayınca alimin istediğinin gerçekten yerine getirilmez birşey olduğuna kanaat getirir.

İkinci bir efsaneye göre : Devrin zalim ve müstebit hükümdarı halka çok zulum yaptığı gibi maiyyetini ve vezirlerini hiçe sayar ve onların fikrini hiç dinlemezmiş. Yanlış hareketinden dolayı ikaz edenleri derhal öldürtürmüş. Devrin matematikçilerinden biri kralın bu yaptığının yanlış olduğunu uygun bir şekilde (hayatını da tehlikeye atmadan) anlatmak için bir plan yapar. Krala iyi bir oyun bulduğunu bildirir. Kral oyunu merak eder. Matematikçi kral ile birkaç defa oynayıp oyunun esas kaidelerini öğretince, kralın hoşuna gider. Netice olarak bu oyundan şu dersi alır :

Bir kralın vezirleri, askerleri, filleri ve kaleleri zaptedilirse şah kendiliğinden düşmana esir olur. İnsan ne kadar kuvvetli olursa olsun etrafındakilerin yardımı olmadıkça hiçbir şey yapamaz, kanaatine varır ve ondan sonra milletine karşı olan davranışlarını değiştirir.