SOĞAN DOĞRARKEN NİÇİN GÖZÜMÜZ YAŞARIR?

Soğan?n anavatan?n?n Güneydoğu Asya olduğu san?l?yor. Günümüzde ise dünyan?n her yerinde, özellikle s?cak iklim kuşaklar?nda yetiştirilmekte ve tüketilmektedir. Soğan?n tarihi o kadar eskiye gitmektedir ki, kay?tl? tarihten de önce Çin, Hindistan ve Ortadoğu'da yiyecek olarak kullan?ld?ğ? tahmin ediliyor.
Soğan besleyici bir g?da olmas?n?n yan? s?ra müthiş bir aro-matik özelliğe de sahiptir. Bu aromada içindeki kükürtlü maddelerin büyük etkisi vard?r, ancak aroma tek baş?na kükürtlü maddelerden kaynaklanmamaktad?r. Soğan ve sar?msakta sülfür ihtiva eden amino asitlerin türevleri de vard?r.
Bir soğan? kestiğinizde bunlardan 'SI propenylcysteine-sulphoxide' ad? verilen k?s?m çözülür ve gözlerimizi tahriş eden 'proponal-S oxit' adl? k?sm? ortaya ç?kar. Kimya ilminin kar?ş?k kelimeleri akl?m?z? kar?şt?rmadan esasa geçersek, bu maddenin gözümüze değmesi ile bir çeşit hidroliz olur ve içinde eser miktarda bulunan sülfrik asit gözümüzü yakar ve yaşarmas?na neden olur.
Bu bileşimler çok dengeli değillerdir. Örneğin çok düşük bir ?s? işlemi sonucunda dahi tamamen yok olurlar. Bu nedenle de pişmiş soğanda hiç bulunmazlar ve göz yaşartamazlar. Soğan doğrarken gözlerinizin yaşarmamas? için önerilen birçok önlem vard?r.
Önce en ciddisini söyleyelim. Baz? aşç?lar soğan? kesmeden önce ?slatmay?, keserken de ?slak tutmay? veya soğan? çeşmeden akan suyun alt?nda kesmeyi öneriyorlar. Bir başka görüş ise soğan doğrarken ağ?zdan nefes almay? tavsiye ediyor. Bu görüşe göre gaz nefesimizle birlikte burnumuza girip gözümüze yaklaşmak yerine doğrudan ciğerlerimize girer ve ç?karm?ş. Bunu sağlamak için de dişlerimizin aras?na bir metal kaş?k koymak yeterliymiş.
Soğan doğrarken gözlerin yaşlanmas?n? önlemek için, dudaklar aras?nda bir limon dilimi, dişler aras?nda bir kesme şeker veya dörtte bir dilim ekmek bulundurmay? önerenler de var. Böylece ağz?m?za alacağ?m?z bu gibi şeylerin, ald?ğ?m?z nefesteki sülfür gaz?n? emdiğini iddia ediyorlar.
Diğer görüşler ise, soğan?n doğran?lmas?na tepesinden başlan?lmas? ve cücüğünün en sona b?rak?lmas? veya soğan?n doğramadan önce yar?m saat buzdolab?nda tutulmas? şeklinde. Soğan doğrarken deniz gözlüğü veya kontakt lens tak?lmas?n?n faydal? olacağ?n? ileri sürenler de var. Bu kadar çok önlem seçeneğinin içinde, siz bir tanesini bile uygulam?yorsan?z, yapacak bir şey yok, soğan? ağlaya ağlaya doğramaya devam edeceksiniz.