Süper Marketler

Seyyar Tuhafiyeciler ve İşportacılar Odası Başkanı Ali Safa Şen, 2012 yılını değerlendirerek, " 2013 yılında da AVM 'ler açılmaya devam ederse, küçük esnafın durumu iyice zora düşer" sözleri karşısında söylenecek çok söz var. Çünkü işin başında meslek odaları, bu alandaki tepkilerini sürekli gündemde tutmadıkları gibi, siyasi iktidar nazarında da gerekli girişimleri yapmadılar.
O nedenle de Bakanlar Kurulu, küçük esnafı korumak, bakkal ve marketlerin yaşamasını sağlamak için, dev alışveriş merkezi niteliğindeki süpermarketleri, şehir dışına çıkaracak tasarıyı benimsedi ve imzaladılar. Ancak bir türlü yasa, genel kurla indirilemedi. Meslek odaları gerekli girişimleri yapmış olsalardı yasalaşacaktı.
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nca, hazırlanan tasarıya göre; kent içinde 400 metrekare, belediye mücavir alanı sınırları dışında ise 2 bin 500 metrekarenin üzerinde satış alanı bulunan alışveriş merkezlerine, üç yıl süre veriliyor. Bu süre içinde taşınmayan merkezlerin ruhsatları yenilenmeyecek ve Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nca kapatılacak.
Yıllarca köşemizde, bu konuyu gündeme getirdik. Hatta belediye başkanlarına da kentte getireceği yükü anlattık. ESO, ETO ve diğer meslek odalarını da göreve davet ettik. Hatta belediyelerden süpermarketlere standart getirmesini de defalar gündeme getirdik. Ancak arzu ettiğimiz hareketi, bir türlü göremedik. O nedenle de iş işten geçti tavşan yamacı aştı.
Aslında Ticaret Odası Başkanı ve üyelerinden tepki gelmişti. Gerekçe olarak da, süper marketlerin üretim yapmayıp, kendi mallarını satacağı, bunun da Eskişehirli esnafı zor durumda bırakacağı ve yatırım yapmadan da kazandıklarını alıp gideceklerini neden olarak gösterilmişti. Ancak bu tepki sürekli ve kalıcı olmadı. Üstelik bu tepki ve gerekçe, Belediyeler tarafından dikkate alınmadı. Nitekim O günlerde Tepebaşı Belediye Başkanı Sayın Sarıoğlu' nun, " Eskişehirli Tüccar zarar edecek diye, bu tür yatırımlar engellenmemeli" sözleri, aklıselim insanlarımız tarafında, kaygı ve üzüntü ile karşılanmıştı.
Aslında süpermarketlerin kente zararını azaltmak için, Vilayet, Ana kent ve alt belediyeler yıllar önce mutlaka bir dizi tedbir alacaktı. Öncelikle kent içine bakkal dükkanı gibi açılan yapılanmanın önüne geçilse, haksız rekabetle, küçük esnafı piyasadan kaldırmanın önüne geçilse. kent dışında kurulmaları için, mevcut yasalar çerçevesinde zorlama yapılsaydı, Bugünkü şikayetler, gündeme gelmeyecekti. Ancak bundan böyle bu alanda şansları kalmadı. Çünkü belediyelere rağmen, bakanlık ruhsat verebiliyor. İşte METRO!
Yıllardır köşemizde, kente gelen süper marketlerin, gelişigüzel yerler de açılması sonucu, esnafımızı zor durumda kaldığını ve şehircilik adına da pek çok sorunu da beraberinde getirdiğini, hep söyledik. Hatta Anakent ve Alt belediyelerin, kentte açılacak süpermarketlere de standart getirilmesini, sürekli de önerdik ama Ticaret ve Sanayi odalarından, diğer esnaf kuruluşlarından, özellikle de Anakent ve alt belediyelerden, tek bir önlem alınmadığı gibi, bu hususta yeterli açıklama da yapılmadı.
Oysa AVM' lerin, kurulacağı yerler, hatta çalışma saatleri belediyeler tarafından tespit edilmeliydi. Otopark zorunluluğu getirilmeli, AVM' ler için, nüfus, kentin altyapı, trafik ve çevre imkânları, özellikle de ulaşabilirlik ve erişebilirlik imkânları dikkate alınmalıydı. Ancak bu alanlarda, hiçbir tedbir alınmadı. Hatta Bakkal dükkânı gibi AVM açılması görmezlikten gelindi.
Hiper ve gros marketlerin rekabet şartları, tüketici hakları, modern kentleşme ve kamu yararı açısından bakıldığında, her geçen gün daha ciddi problemler yarattığı da bir gerçektir. Özellikle kontrolsüz olarak mahalle aralarına kadar girerek faaliyet gösteren zincir mağazaları, hem esnafı zor durumda bıraktı, hem de şehircilik alanında ciddi sorunlar getirdi.
Dünya devlerinin, Türkiye, perakende sektöründe iddialı bir yarış içinde olması ve bu yarışın ciddi pazarlıklarla giderek hız kazanmasını, Avrupa pazarlarında, doyum noktasına ulaşan hipermarket yatırımcılarının, yatırımlarını ülkemize yönlendirmesiyle, sıcak para ülke dışına çıkmaktadır.
Amerika, Almaya, İngiltere ve Fransa gibi gelişmiş ülkelerin, küçük işletmeleri büyükler karşısında korumak üzere, yıllar önce süpermarketlerle ilgili yasalar çıkartıldı. Ülkemizde de Hipermarketler Yasa Tasarısı'nın, bir an önce çıkartılması için meslek odaları, hatta esnafımız da harekete geçmelidir. Çünkü Esnaf ve sanatkarı zor durumda bırakan ve izin verilen bu kuralsızlığın ve haksız rekabetin önlenmesi şarttır.
Elbette Hipermarket sorununun, sadece bakkalın, ya da esnafın değil, yabancı sermaye ağırlığının artmasıyla önümüzdeki günlerde, ciddi sorun yaratacaktır. O nedenle de Halan beklemede olan Süpermarketlerle ilgili yasası' nın, çıkarılması için sanayici, tüccar, tüketici ve esnaf, özellikle de, ETO, ESO gibi, sivil toplum örgütleri, harekette geçmelidir. Çünkü demokrasilerde, sorunların çözümü, "SEÇMENİN" elindedir.