Türkiye Atom Enerjisi Kurumu, CERN Bilim Komitesi üyesi olan, Sayın Saleh SULTANSOY, bilimsel veriler, göz önüne alındığında, Türkiye’nin, toryum rezervi açısından dünya genelinde,ikinci sırada yer aldığını dile getirerek, aslında, liderlik koltuğunda oturduğunu, çünkü Eskişehir’de mevcut olan rezervlerin, bilinenden fazla olduğunu savundu.
Ayrıca Eskişehir’de, mevcut olan rezervlerin, bin senelik zaman dilimi süresince ülkenin elektrik enerjisine, yetme potansiyeli olduğundan bahseden, Sultansoy, ülkemizin toryumla kendi yakıtını üretip kullanarak, enerji üretimi gerçekleştirebileceğine söyledi.
. Eskişehir, ülkemizin, en zengin toryum yataklarına sahiptir. Nitekim Sivrihisar ilçesinin kuzey batısında Kızılcaören, Karkın ve Okçu Köyleri arasında,15 km2'lik bir sahanın toryumun yanı sıra Nadir Toprak Elementleri (NTE) de içerdiği saptanmıştır.
MTA tarafından yapılan çalışmalar sonunda, 1977 yılında, "Eskişehir-Sivrihisar-Kızılcaören Köyü, Yakın Güneyi Bastnazit-Barit-Florit Kompleks Cevher Yatağı" Nihai Etüt Raporu hazırlanmıştır. Bu rapor sonuçlarına göre, bölgedeki cevherin ortalama tenörü %0,2 ThO2 olup, toplam rezerv yaklaşık, 380.000 ton civarında olduğu tespit edilmiştir.
Dünyanın, tespit edilebilen, “TORYUM” miktarı, bir milyon iki yüz bin tondur, bunun ise Yedi yüz seksen dokuz bin tonu, Türkiye de bulunmaktadır. Türkiye de, bulunan toryum rezervleri, Sivrihisar, Beypazarı, Kızılcaören, Malatya ve Sivas’tadır.
Toryum, Bor gibi stratejik bir madendir. O nedenle de yabancı şirketlere ihale edilmemelidir. Ancak Kaymaz Altın Maden Yatağı ile ilgili, mücadelemizde gördük ki, Türkiye’de, girişicilerimiz, madenleri işletmekte, istekli değiller.
Nitekim Kaymaz Altın Maden Yatağı ile ilgili mücadelemizde, TUPRAĞ Şirketi Yöneticilerine, neden Türk ortaklarla, bu işi yapmadıklarını sormuştuk. Bizleri dikkatle dinledikten sonra, “Biz, madenin işletilmesi için, Koç ve Eczacıbaşı’ na teklif götürdük. Ancak, kabul görmedi. Mecburen yabancı ortakla, iş yapmak zorunda kaldık” demişti.
Eskişehir, geleceğin enerji kaynağı olarak düşünülen Toryum ve Bor gibi madenlere sahip olmasına ve kentte bir de Maden Fakültesi bulunmasına rağmen, madenlerle ilgili kentin arzu edilen boyutta, madenlerle ilgili bir çalışma yoktur..
Ayrıca Toryum üzerinde, çalışan bilim adamlarımızın, Isparta’ da meçhul kazaya kurban gitmesi ise “TORYUM” la ilgili soru işeretleri bıraktı. .
Isparta'da meydana gelen uçak kazasında, hayatını, kaybeden Prof. Dr. Engin Arık, “TORYUM” üzerine yaptığı araştırmalarla tanınıyordu. Uçak kazasında, toryumla ilgili çalışma yapan, 6 bilim adamının hayatını kaybetmesi,” pekçoksöyletiye de neden oldu.
Ekipte yer alan, ancak Isparta'daki esrarengiz kazadan, uçağa binmeyerek kurtulan, Rahmetli Doç. Bilge Demirköz'e, Kartalkaya 'da, yüzünü kaskla gizleyen, bir başka kayakçı çarpması sonucu hayatını kaybetmesi, kuşkuları daha da artırdı. .
Ayrıca dünyada, toryum ve uranyum rezervlerine, sahip ülkeler arasında Türkiye, ilk sıralarda yer alıyor. Nükleer enerjiye sahip olan ülkeler, santralarda kullanılan uranyum ve toryumu, Türkiye'den, temin ediyor. Yapılan araştırmalar, ülkemizin toryum rezervinin uranyumdan daha fazla olduğunu gösteriyor.
OECD ve UAEA’ya göre, Türkiye’deki toryum rezervi, asgari 744.000 ton olup Türkiye, Hindistan’dan sonra ikinci büyük toryum, rezervine sahiptir. Türkiye’deki rezervler, Eskişehir-Sivrihisar, Isparta-Aksu ve Malatya-Hekimhan bölgelerinde yoğunlaşmaktadır
Uranyum ve toryumla ilgili, ciddi bir rezerv araştırması yapılmamış olsa da Türkiye, şu an bilinen oranlara göre, dünya ülkeleri arasında ilk sıralarda yer alıyor. Doğada siyah yani allenit olarak bulunan toryumun, bilinmeyerek başka alanlarda farklı malzemeler olarak kullanıldığı da oluyor.
Kayseri Erciyes üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Fizikokimya Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Abdullah çoban, yaptıkları çalışmalarda, Türkiye'nin, birçok bölgesinde dünya ülkelerine oranla, bol miktarda toryum olduğunu belirtti.
Sayın Prof. Dr. çoban’ a göre, Toryumun, nükleer santrallerde kullanılması durumunda, maddi değerinin, milyarlarca dolar olarak değerlendirmek mümkündür.
Nükleer santrallerden vazgeçmeyen, bazı ülkeler ise santrallerde, kullanılmak üzere uranyumdan daha az tehlikeli toryuma yönelmeye başladılar. Niteekim Japonya, ABD, Norveç, çin ve Kanada gibi ülkeler, toryumun, elektrik üretiminde kullanılabilmesi için projeler geliştirmektedir.
Eskişehir’ de, Sanayi Odası Başkanı, Sayın Celalettin KESİKBAŞ ve ekibini vaatettiği, Bor ve Madencilik OSB/Endüstri Bölgesi, Maden kümesi ve ESOGü, Maden Fakültesi, il çapındaki madenlerle ilgili, Ar-Ge çalışmalarına, hız kazandırmalı, özellikle de madenlerin, sanayinin motoru olması yönünde, yeni stratejiler belirlenmelidir.