Kutsal üç ayların ikincisi Şaban ayının 14/15 bağlayan gece Berat:Kurtuluş Kandilidir (1/2 Haziran Pazartesi/Salı gecesi Bugün) İslam dininde namaz dinimizin ilk yıllarında sabah-akşam ikişer rekat kılınması emredilmişti. (Hz.Peygamberimizin hayatı, İrfan Yücel Sh:84)
Hicretten yaklaşık bir buçuk yıl önce Miraç Kandilinde "Beş vakit namaz" farz kılınmıştı. Namazın farzlarından biri olan İstikbal-i Kıble Kabe'ye yönelmek Medine'de hicretten bir buçuk yıl sonra farz kılındı. Mekke'de Kabe'nin içi-dışı putlarla dolu olduğu için beş vakit namazlar Kudüs'e "Mescid-i Aksa=Beytül Makdis'e" doğru kılınıyordu. Hz.Peygamberimiz (a.s) Mekke'de namaz kılarken Kabe'yi kendisiyle Kudüs arasına alırlardı. Beş vakit namazın farz kılınışından bir buçuk yıl sonra Medine'ye hicret edince Kabe-i Şerif'in arkada kalması Efendimizin üzüntüsüne sebep oluyordu.
Bunun için Rasülüllah Efendimiz (a.s) daima Mekke'deki Kabe'de doğru Namaz kılınması için gece-gündüz dua ediyordu. Medine-i Münevvere'de namazın Kudüs'e doğru kılınması 16 ay birkaç gün devam etmişti. Hz. Peygamberimiz (a.s) Şaban ayının 15.günü Beni Seleme yurdunda öğlen namazını kıldırırken 2.rekatte Kıblenin değiştiği hakkında (Bakara Suresi'nin 21.sh'deki 144. ayeti nazil oldu)
"Ya Muhammed! yüzün semaya doğru çevirerek dua ettiğini görüyoruz. Onun için seni herhalde memnun olacağın kıbleye döndüreceğiz. (Namazda) artık yüzünü Mescid'i Haram-Kabe cihetine döndür ve nerede bulunsanız (namazda) yüzünüzü Kabe tarafına çeviriniz" (Bakara Suresi ayet 144 sh:21) Mealindeki Ayeti Celile nazil oldu. Saflar yer değiştirerek öğlen namazı ikmal edildi. Bunun için bu mescid'e İki Kıbleli Mescid adı verildi.
İşte vahtedin remzi izzetin şiarı olan bu önemli hadise Şaban ayını mümtaz kılan sebeplerden başlıcasıdır. Kıblenin Kudüs'ten Kabe'ye döndürülmesi olayının Şaban ayının onbeşinci günü meydana gelmesi o günün gecesinin "Berat (kurtuluş" gecesi olmasına sebep olmuştur.
Berat Kelimesi "beraet" in kısaltılmışıdır. Berat, borçtan, isnad edilen suçtan kurtulmak manasına gelmektedir.
Kur'an-ı Kerim, Berat gecesinde Levh-i Mahfuzdan alınmış ve bir bütün halinde dünya semasına Beytül İzzeye indirilmiştir.
Daha sonra hadiselerin gerektiğine göre meselelere çözüm getiren hükümler ayet ayet, sure sure inmeye başlamıştır. Bu olay Berat gecesinin üstünlüğüne sebep olan ikma bir hadisedir.
İslam aleminde Berat gecsinin devrin bir saygı ile yer almasının bir sebebini de Hz.Peygamberin eşi Hz.Aişe (r.anha) anlatıyor;
"Günün birinde Hz.Peygamber odama geldi, elbisesini çıkardı az sonra giyindi ve dışarı çıktı. Beni bir kıskançlık aldı onu takip ettim. Medine'nin Mezarlığı Bakiül-Garkad'da kendisine eriştim. Ahirete intikal edenlere dua ediyordu. Kendimi kınadım hızlıca odama döndüm. O da arkamdan geldi. Ve buyurdular ki;
-Ya Aişe! Bu gece Şaban ayının onbeşinci gecesidir. Cenab-ı Hak bugece Beni Kelb Kabilesinin koyunlarının tüyleri sayısı kadar (çokluktan kiraneye kimseleri cehennemden azad eder (kurtarır af eder) Ancak bu gece Allah'a şirk koşanların, birbirine kin tutanların, akrabalarıyla münasebeti kesenlerin, hayat ve ihtişamlarına mağrur olanların, Ana babalarına isyan edenlerin, içki düşkünlerinin yüzlerine bakmaz, bu kul haklarındaki günahlarından vazgeçmedikçe onları af etmez"
Hz.Peygamberimiz eşine bu gece ibadet etmeme müsade eder misin? buyudur.
Ben de anam babam sana feda olsun dedim. Hz.Peygamber kalktı namaza durdu secdesi çok uzun sürdü. Endişelendim elimle ayağına dokununca hareket etti sevindim. Secdede şöyle niyaz ettiğini işittim:
- Allah'ın azabından affına gadabından rızana sığınıyor senden yine sana iltica ediyorum. Şanın yücedir. Sana yaptığım senayı, senin kendine yaptığın senaya denk bulmuyorum. Sana layık bir surette hamd etmekten acizim.
- Sabah olunca bunları Rasülü Ekrem'e söyledim. O da;
-Ya Aişe bunları öğrendin mi? dedi. Evet öğrendim Ya Rasülüllah dedim. Bunun üzerine şöyle buyurdular;
- Bunları hem öğren hem de başkalarına öğret. Zira bunları bana Cibril öğretti ve secdede bunları okumamı talim etti" (Berat gecesi hk. bir tetkik H.Hüsnü Erdem 1954)
Hz.Ali (k.v) nin rivayet ettiği bir Hadis-i Şerifte Efendimiz şöyle buyuruyor;
"Şaban ayının onbeşinci günü oruç tutunuz gecesini de ibadetle geçiriniz" buyurdular. (İbn Mace 1/444, Buhari, Müslim)
Kandil geceleri kaza ve nafile namazları kılarak, Kur'an okuyarak dua edilir. İmam Gazali (Ö:1111) İhyaül Ulum adlı eserinde Berat gecesinde yüz rekat namaz kılınır. Her iki rekatta bir selam verilir. Her rekatta bir Fatiha, on İhlas Şerif okunur. Selef hazeratı bu namazı kılarlar buna Salatül Hayr derlerdi. (ihyaül ulum, c:1,sh:555, Bedir Yay.1973)
Ebu Talibi'l Mekki de 'Kûtu'l-Kulûb' namındaki kitabında bunu zikrediyor. Berat gecesinde bu yüz rekat namazı kılanlar için şöyle buyuruyor Rasülü Ekrem Hz.;
-Her kim bu gece yüz rekat namaz kılar ise Allahü Teala ona yüz melek gönderir. Bunlardan otuzu ona Cenneti müjdeler. Otuzu Cehennem azabından emanda olduğunu söyler. Otuzu da dünya afatını ondan def eder. On melek de o kimseyi şeytanın tuzaklarından muhafaza eder. (Tefciruttesnim'den).
Cenab-ı Hak (c.c) rızasına uyun amellerde bulunmayı ve Berat gecesini ihya etme gayretiyle kurtuluşa ermeyi, cümlemizi nasip eylesin.
Sevgili okurlarımızın kandilini kutlar beratlarını Yüce Mevladan niyaz ederim.