Bazı kavram, terim ve sözcükleri kullanmayı sevdiğimiz halde bunların tam olarak ne anlama geldiğini öğrenme konusunda meraklı ve ilgili olmuyoruz. Genelde veya özel olarak kendimiz için yeterli olmayan tanımlamalarla iletişim kurmak ise ciddi bir hata kaynağı olarak ortaya çıkıyor. 21’inci yüzyılın popüler kavramı ve vizyonu olan Endüstri 4.0 da bundan kendini kurtaramıyor. Hatta öyle ki ‘Benimki seninkini yener’ iddiasıyla –teknolojik seviyesi henüz 3.0 bile olamamış bir ekonomide– Endüstri 4.0, kendi kendine ‘ilerleyip’ 5.0, 6.0 vs. oluveriyor. Dilin kilidi yok.

“Endüstri 4.0”, siber-fiziksel sistemler içeren akıllı fabrikalar aracılığıyla dijital ve fiziksel dünyaları birbirine bağlama vaadini ifade eder. Bu terim birçok farklı teknolojiyi, uygulamayı ve kavramı içerir, bu nedenle çoğu kişi, Endüstri 4.0 çatısı altında tam olarak neyin yer aldığına dair kafa karışıklığı yaşar. Öyle ki; güneş enerjisi yatırımı yapanla elektrikli otomobil alanın kendini –Nirvana’ya ermiş gibi– Endüstri 4.0 illüzyonunda bulabildiğini şaşırarak görüyoruz.

Endüstri 4.0’ı anlamak için önemli olan bazı kavramsal terimleri kısaca özetleyelim. Endüstri 4.0 üç ana ekseni; bilgisayar donanım ve yazılımındaki gelişmeler nedeniyle akıllılık, ağ ve İnternet teknolojilerindeki gelişmeler nedeniyle bağlantılılık ve bir olayın gerçekleşmesi ile onun bilgisine erişilmesi arasındaki zamanın çok kısalması nedeniyle gerçek zamanlılıktır. Şimdi Endüstri 4.0 alanında çok kullanılan bazı terim ve kavramlara kısaca değinelim.

“Nesnelerin İnterneti”; bağlantılı makinelerin, sensörlerin, aktüatörlerin, bilgisayarların ve akıllı-bağlantılı nesnelerin ağıdır; bunlar İnternet üzerinden veri toplar ve paylaşır. Endüstriyel bir bağlamda, genellikle Endüstriyel Nesnelerin İnterneti olarak isimlendirilir.

“Bilişim-İletişim Teknolojileri (BİT) ve Operasyonel Teknolojilerin (OT) yakınsaması”, veri odaklı uygulamalar için kullanılan BİT sistemlerinin süreçleri, olayları ve daha fazlasını izlemek için kullanılan OT sistemleriyle entegrasyonunu ifade eder. Bu yakınsama, geleneksel sistemlere oranla daha doğrudan izleme sağlar ve bu sistemlerden gelen verilere daha kolay erişim sağlar.

“Dijital ikiz”, akıllı-bağlantılı nesnelerin nasıl çalıştığının hem bileşenlerini hem de dinamiklerini gösteren sanal bir fiziksel varlık, süreç, sistem veya cihaz modelidir. Dijital ikizler gelecek için planlama, veri analizi, sistem izleme gibi ihtiyaçlara imkân verir.

Bilişsel ve fiziksel süreçleri bir ağ sistemine entegre etmek “siber-fiziksel sistem” olarak kabul edilir. Bu farklı unsurların hepsi birbirine ve İnternete bağlıdır.

“Bulut” kavramını, bir gözlemcinin adeta tek bir nesne olduğunu düşüneceği biçimde birlikte çalışan bir bilgisayar ağı olarak düşünebiliriz. Buluttaki sistemler bilgisayarınızda, telefonunuzda veya başka herhangi bir akıllı-bağlantılı cihazda çalışıyor gibi görünüyor. Ancak bunların tümü gerçekte İnternet üzerinden, hizmetleri birbirleriyle paylaşan bilgisayarların bulutu üzerinde çalışıyorlar.

“Büyük veri ve analitikler”, makine öğrenmesi gibi teknolojiler aracılığıyla erişilebilir hale getirilen birden çok kaynaktan gelen büyük ve karmaşık veri kümelerini ifade eder. Bu veriler, üretim işlemlerini iyileştirmek, makine arızalarını tahmin etmek, kesinti süresini azaltmak ve benzeri amaçlarla kullanılır.

“Katmanlı imalat”, üretim sürecinde kullanılan üç boyutlu (3B) baskı ve 3B baskılı parçalar anlamına gelir. Katmanlı üretimin arkasındaki teknoloji hala gelişme yolundadır. Ancak gelecekte pek çok sınai sektör tarafından çok daha fazla oranda kullanılacak.

“Birlikte çalışabilirlik”, Endüstri 4.0 ilkelerini uygulayan akıllı fabrikalarda makinelerin, sensörlerin, aktüatörlerin, bilgisayarların, robotların ve insanların bilgileri birbirlerine özgürce ve kolayca aktarmasına olanak tanır. Bu konu, aynı zamanda yeni türden ergonomi, iş sağlığı ve güvenliği (İSİG) yaklaşımlarının geliştirilmesi anlamına gelir.

“Yapay zekâ”, genel olarak tüm bilgisayar zekâsını kapsar. Hastalık teşhisi yapan bilgisayarlardan satranç oynayabilen otonom araçlara kadar her şey yapay zekâ örnekleri olarak düşünülebilir. Yapay zekâ, geleneksel algoritmik programlamadan farklı bir yazılım yaklaşımıdır.

“Makine öğrenmesi”, makinelerin bir görevi yerine getirmesi için makineyi kodlamak yerine verileri alıp kendileri hakkında bir şeyler öğrenmek için eğitilebildiği bir yapay zekâ alt kümesidir. Makine öğrenimi teknolojisi, bir sistemin aldığı kalıplara ve verilere dayalı olarak tahminler yapmasına izin verir.

Endüstri 4.0 kavram, terim ve sözcükleri burada özetlediklerimden ibaret değil. Bir yandan yeni teknolojiler ve inovasyonlar geliştirilirken diğer yandan var olanlar kendi aralarında kombinler yaratarak değişim ve dönüşümü kaldıraçlıyor. Özetle, Endüstri 4.0 Çağı, dünyanın gördüğü en büyük bilimsel, teknolojik, ekonomik, sınai ve sosyal değişim dönemi anlamına geliyor.