Virüs salgını, değişimin yüksek hızını ve zaman akışını yavaşlatmış gibi görünüyor. Belki de salgın nedeniyle değişimin kendisi de değişime uğrayacak. Ama yaşam sürekliliğine devam etse veya öngörülmeyen bir sıçrama olsa; her durumda bir gelecek olacak ve yaşam yeni bir yörüngede tekrar olağan akışına dönecek. Hiç kuşkusuz değişim, alışılmış olanı farklılaştıracak. Bu bağlamda iş, meslek ve kariyer gibi olgularda da farklılıklar oluşacak.

Bir günü sabahın ilk ışıklarından akşamın karanlığına ve gecenin siyahlığına kadar değişimi ile göz önüne getirin. Oluşan görünüm, beyazdan siyaha ve gene siyahtan beyaza doğru bir griler dizisidir. İnsanın evrene ve yaşamına bakışı ve algılaması da siyahtan beyaza kadar olan bu tonlar katarına benzer. Bazen griler arasında kalır; kimi zaman ise siyah veya beyaz uçlardan birinde konumlanır. Grilere takıldığımızda ton skalasındaki bir önceki veya bir sonraki griye evrimleşerek geçmek isterim. Eğer büyük bir değişim arıyorsak bir uçtan diğer uca devrim aracılığıyla uğraşmayı isteriz. İnsanın düşünme modeli de bu örneği andırır.

Geleceğin mesleklerini öngörmeye çalışırken; mevcut olanlardan bir tanesinin evrimleşerek yeni bir türe dönüşeceğini düşünebiliriz. örneğin tıp doktorlarından (mikro işlem yapan cerrahlardan) bazılarının nano teknoloji alanındaki gelişmelere bağlı olarak ‘nano-cerrahi uzmanı’ haline dönüşeceğini söyleyebiliriz. Burada mevcut bir meslekte (veya işte) değişim söz konusudur.

Bazı durumlarda değişim, kavramın veya kurumun topyekûn ortadan kalkmasına neden olur. Basit anlamda düşünürsek; örneğin bazı meslekler yok olacaklar. Akıl yürütmeyi biraz daha ötelersek; meslek adı verilen kavramın hâlâ var olmaya devam edeceğini kim söyleyebilir ki? 21’inci yüzyılın ikinci yarısına doğru ‘meslek’ olarak isimlendirilen kavramın (bugünkü anlamı dikkate alındığında yok olma ölçüsünde) tümden değişmiş olabileceğini düşünmek gerçekten heyecan verici… Bir anlamda bugün burun kıvrılarak bakılan “Ne iş olsam yaparım” söylemi, bir ‘meslek’ haline dönüşebilecek. özetle; ‘meslek’ tanımlamasında çok büyük bir adım atarak siyahtan beyaza (meslekten mesleksizliğe) sıçramış olacağız.

‘Mesleksizlik’ mesleği konusunu biraz açalım. Geleceğin işletmesinde uzun süreli çalışanlar olacaktır. Ama bunların roller, pozisyonlar ve görevler arasında yer değişimi yapacaklar. İşler değişirken çalışanlar da yeni beceriler edinmek zorunda kalacaklar. Dolayısıyla bugün tanımladığımız biçimde ‘sabitlenmiş’ meslek çerçeveleri olmayacak. İş değişecek; buna bağlı olarak çalışanın becerileri de (daha sık ve daha hızlı) değişmek zorunda kalacak.

Günümüzde bir işletmede uzun süre çalışmanın olmanın çalışana getirdiği bir avantaj var. özellikle geleneksel işletmelerde bu avantaj, eğitim geçmişinin önüne geçebiliyor. İşletmede uzun süreli çalışmış bir kişi, daha eğitimli bir başkasının önünde eyer alabiliyor. Gelecekte ise liyakat sıralamasında eğitimin rolü artacak. En iyi eğitime sahip olanlar en kaliteli ve getirili pozisyonları ve işleri alacaklar.

Eğitim dediğimizde bunu bilgi miktarı olarak düşünmemek gerekir. Geleceğin ‘iyi eğitimi’, miktar olarak bilgiden daha çok, bilgi öğrenme becerisi ve hızlı problem çözebilme yetkinliği anlamına geliyor. Dolayısıyla bilginin nesnesi yerine onu edinme metodolojisinin öne çıktığı bir geleceğe ilerliyoruz. Doğal olarak eğitim sistemlerinin bu noktayı dikkate alarak yeniden tasarlanması gerekecek.

Geleceğin iş dünyası konusunda yakın veya uzak öngörüler yapmak için elimizde bazı ipuçları var. örneğin iş dünyasında İnternet’in ağırlığının giderek artacağını kestirebiliyoruz. Şimdiden başlayarak her işin (işletmenin) önemli eksenlerinden birisinin İnternet olacağını öngörebiliriz. Bu nedenle geleceğin iş dünyasında yer almak isteyen her birey kendisini bu konuda geliştirmeli.

Bir başka ipucu ise veri toplama ve işleme alanında gözleniyor. Her konuda veri toplayacak sensör teknolojilerindeki gelişme, veri ile ilgili alanlarda yeni uzmanlıklara ihtiyaç olacağını gösteriyor.

Sosyal ağlar ve sosyal medyanın öngörülebilir gelecek için yeni iş fırsatları sunduğunu söyleyebiliriz. Bu saydıklarıma; proje, risk ve güvenlik yönetimleri, insan kaynakları ile iş-meslek-yaşam danışmanlıkları gibi oldukça yeni alanları ekleyebiliriz.