Çarşamba günü, Eskişehir' de doğmuş, burada kazanmış, fabrika sahibi olmuş, bir işadamımızla birlikte, OSB ' de, bir KOBİ' yi ziyaret ettik. Gördüğümüz tablo karşısında üzüldük. Tesis, atıl vaziyette bekliyor. Sayılarını, bilmiyoruz ama OSB' de, Küçük ve Orta ölçekli işletmelerden, pek çoğunun, zor durumda olduğu söyleniyor.
Türkiye ve Eskişehir' in, ekonomik gelişmesinde önemli yeri olan, özellikle Eskişehir' in bağrından çıkan ve birbiri ardına faaliyet gösteren, KOBİ' lerin, bugün düştüğü durum, hem ekonomi, hem de istihdam açısında, hiçte hayra alamet değildir.
Hiç şüphesiz, KOBİ' lerin, en önemli sorunlarından biri vergi sorunudur. Küçük ve orta ölçekli işletmelerin karşılaştıkları vergilerin, sayısı çok fazladır. Ayrıca vergi beyannameleri ve vergi ödemeleri ile ilgili sorunlar da var. Bu saha da ESO ve ETO, ne gibi girişimler yaptı bilinmez ama vergi kanunlarında, gerekli değişiklikler yaratılmadığından, Eskişehir'deki küçük ve orta ölçekli işletmeler, teşviklerinde öngörülen vergi ve yatırım indirimlerinden yararlanamamaktadır.
KOBİ' lerin, mali sorunları da mevcuttur. KOBİ' lerin, kuruluş aşamasında başlayan mali sorunları, giderek artış göstermektedir. Bu işletmelere, kuruluş safhasında kredi veren banka yok denecek kadar azdır. Ekonomik ve yapısal özellikleri göz önüne almadan, ticaret mantığı ve çok düşük öz kaynakla işe girişen, KOBİ' ler, başarısızlığı baştan kabul etmiş oldular.
Diğer bir sorunda, yatırım ve teşviklerde yaşandı. Türkiye ve OSB' ye yatırım yapan KOBİ' ler, yatırım alanlarının seçimi konusunda, yeterli bilgiye sahip değiller. Bu durum uygun olmayan, alanlara yatırım yapılmasına neden olmaktadır. Ayrıca kuruluş aşamasında yapılan fizibilite çalışmaları, yetersiz olması da başarısızlığa neden olmaktadır.
Ayrıca KOBİ' lerin, bir ortaklı çerçevesinde oluşması pek yaygın değildir. Genellikle de aile fertleri çerçevesinde kurulmaktadır. Aile fertlerinin, mali imkânları yetersiz olduğundan, kaynak yaratma imkânı kısıklı olmaktadır.
Öte yandan ülkemizde teşvikler, genelde büyük işletmeler lehine işlemektedir. Bugüne kadar da KOBİ' lerin teşviklerden, daha fazla yararlanmaları için, arzu edilen boyutlarda, bir yasal düzenleme yapılmamıştır. Bankalar aracılığıyla verilen nakit teşviklerde, aranılan teminatlar yüksektir.
KOBİ' lerin, diğer önemli bir sorunu da pazarlama ve tedarik sorunlarıdır. KOBİ' ler geleneksel pazarlama teknikleri içinde bulunmaktadırlar. Rekabet ortamını gerektirdiği pazarlama yöntemleri hakkında yeterli bilgi sahibi değillerdir. Bünyelerinde kalifiye pazarlama uzmanları yok. KOBİ' lerin, ihracatlarında, bürokratik engeller daha fazladır. Hammadde ve yarı mamul maddeler, temininde büyük işletmelere nazaran daha az avantajlı olmaktadırlar.
KOBİ' lerin, işgücü ve mesleki eğitim sorunları da var. Gerçi bu saha da KOSGEB, İGEME, TÜBİTAK ve TSE gibi kuruluşlar, yardımcı olmaktadır ama yeterli değildir. ESO' ya da bu alanda ciddi görev düşmektedir.
KOBİ' lerin, ulusal ve global pazarlarda rekabet edebilmesi, özellikle de Araştırma ve Geliştirme çalışmaları için, Eskişehir' de, "SEKTÖREL " veya " ÇATI" şirketlerinin kurulmasını hep önerdik. Ancak bugüne kadar, bu alanda tek bir şirket bile kurulmadı. En büyük engel aile şirketleridir. Çünkü kurumsallaşmamış şirketlerinin, başka bir şirketle birleşmesi mümkün değildir.
Hükümetin, KOBİ' lere dönük kredi uygulamaları, küçük bir alanda toplanmış ve çok az sayıdaki işletmenin yararlanmasına neden olmuştur. Nitekim 2003 yılının Ocak ayının ilk haftasına kadar; yaklaşık 104 bin 332 KOBİ finansman destek kredilerinden yararlanmış, bu süre zarfında, 6 milyon 508 bin Türk lirası kredi olarak kullanılmış, bu miktarın, sadece yüzde 7'si, KOSGEB tarafından karşılanmıştır. 2010 yılı bütçesine konulan, KOBİ' lere verilecek 209 milyon lira ödeneğin nasıl ve ne şekilde kullanacağı ise hala belli değildir.
Elbette Eskişehir' de, zor durumda kalan KOBİ' lerin, ekonomik kriz yanında dün olduğu gibi bugünde, hükümetin almış olduğu makro ekonomik kararların, yatırım felsefesindeki yanlışlıkların, ortaklık yapısındaki uyumsuzlukların ve Yönetim felsefesindeki boşlukların da payı var. Ancak OSB' de, zor durumda kalan veya iflas eden işletmelerde, ESO ve ETO gibi meslek odalarının da az veya çok sorumlulukları da mevcuttur.
ESO, ETO ve diğer ilgililer vakit varken, daha fazla işletme zara görmeden, zor durumda olan esnaf ve KOBİ' lerle toplantılar yaparak, sorunlarını belirlemeli, bu tespitlere göre de çözüm üretmeli veya işletmelere, sorunlarının çözüm için rehberlik etmelidir. Çünkü Eskişehir'deki her KOBİ, insanımız için iş ve aştır...