Tarihte kayda geçen ilk un patlamas? 1785 y?l?nda İtalya'da Turiri'de bir ekmek f?r?n?nda, bir lamban?n un tozunu tutuşturmas? sonucu oldu. Ölüme ve fazla zarara yol açmayan bu patlamadan sonra konu unutuldu gitti.
Modern günlerimizin başlang?c?nda, insanl?k tarihinin ana g?das? ekmeğimizin en önemli girdisi olan unun çok ciddi bir şekilde yanarak patlayabileceğini kime söyleseniz herhalde şaka kabul eder gülerdi. 1981'de ABD'de büyük bir hububat silosu infilak edip, 9 kişi ölüp, 30 kişi de yaralan?nca gülmeler durdu. 1988'de hububat bulunan yerlere belirli bir emniyet standard? getiren kurallar?n uygulanmas?na başlan?lmas?na rağmen 90'l? y?llarda sadece ABD'de undan kaynaklanan ortalama y?lda 13 patlama oldu. Peki nas?l oluyor da un bu kadar tehlikeli bir şekilde patlayabiliyor? Sebebi basit. Çünkü o bir karbonhidrat. Havada toz olarak as?l? duran karbonhidrat?n miktar?, bir metreküpte 50 gram? aş?nca herhangi bir şekilde tutuşturulduğunda patlar. Un tozlar? o kadar küçüktür ki, an?nda yanar ve bu yang?n diğerlerine zincirleme yay?l?r. Bu da toz bulutunda, ortama da bağl? olarak, patlay?c? bir güç oluşturur. Benzer durum şeker, puding ve hatta çok ince testere talaşlar?nda bile oluşabilir. Bir yang?n?n ç?kmas? için üç şeyin bir arada olmas? gerekir. Hava (içindeki oksijen), yan?c? madde (burada un oluyor) ve tutuşturucu. Silolarda insanlar?n çal?şt?klar? yerlerde tutuşmak için gereken metreküpte en az 50 gram un tozu miktar?na pek ulaş?lamaz. Tabii burada unutulmamas? gereken patlamaya sebep verenin yan?c? maddenin havada as?l? duran toz miktar? olduğudur, yoksa yere serilen unda böyle bir tehlike yoktur.
Silolarda tutuşmaya sebep olan şeyler, bilinçsizce yap?lan bir kaynak, bir kesme işlemi, sigara, asansörler ve konveyörlerin mekanizmalar?ndan ç?kan k?v?lc?mlar olabilir. Şüphesiz ortam?n da çok önemi vard?r. Patlaman?n yaratt?ğ? büyük bas?nç boşalacak yer bulamazsa binay? bile y?kabilir. Aç?k havada ise patlama olmaz ama yine de tehlikeli bir alevlenme olur.
Han?mlar, endişelenmeyin, kurabiye veya börek yapmak için ald?ğ?n?z bir kilo undan 50 gram? havaya uçmaz. Bu olay için tonlarca un gerekir. Hamur yoğurmak için balkona ç?kman?za hiç gerek yok!
