Su önemlidir. Su değerlidir. Her an bu tespit daha da güçleniyor. Dünya ölçeğinde su açısından zengin yerleşimlerle yarışacak ölçüde nicel zenginliğe sahip olmasa da Eskişehir’de su, yapısal ve yaşamsal oluşumun ana bileşenlerinden birisidir. Eskişehir topraklarının incelenmesi fiziksel, tarihsel ve geleneksel olarak bu tespiti doğruluyor. Eskişehir, bir su kentidir. Yer altı ve yer üstü suları konusunda yapılan araştırmalar,bu özelliği kuşkuya yer bırakmayacak ölçüde ortaya koyuyor. Eskişehir’e su açısından yapılacak her bilimsel yaklaşım, ilin bütünleşik bir su sistemine sahip olduğunu gösterir.

Bir İlginç örnek

Eskişehir’in su yapısının ilginçliğini doğrulayan ilginç örnekler, derinliği olan bazı bilimsel çalışmalarda bulunabilir. örneğin Eskişehir konusunda önemli eserlerden birisi, Necdet Tunçdilek’in 1948-1954 arasında yaptığı doktora çalışmasıdır. Tunçdilek, bu çalışmasında zaman zaman sözünü ettiğim önemli bir olaydan söz eder. Eskişehir Ovası’nın kuzeyinde yer alan Aşağı Söğütönü Köyü’nde 1951 yılında açılan bir kuyu ile ilgili olarak anlattıkları gerçekten ilginçtir. Bu geniş kuyuda suların çakıllar içinden hafif akışlı bir dereyi andırır biçimde güneye doğru aktığını belirtir. Daha ilginç olan ise bu yeni açılan kuyuda çok miktarda balık bulunmasıdır.

Kuyudan elde edilen balık örneği, İstanbul üniversitesi Zooloji Enstitüsü Direktörü Prof. Kurt Cosswic tarafından incelenmiştir. Yapılan inceleme, balığın göz organlarının bir akarsu balığındaki gibi gelişkin olduğunu gösterir. Dolayısıyla yakalanan örneğin, bir mağara balığı olması muhtemel değildir. Bu tartışma netleşmemiş olmakla birlikte yapılan yorumlar, balıkların Sündiken Dağları’ndaki karstik mağaralardan yer altı su sistemleri aracılığı ile gelmiş olabileceği yönündedir.Eskişehir konusunda yapılan başka jeolojik çalışmalarda olduğu gibi, yukarıda özetlediğim örnek de Eskişehir’in bir su sistemi olduğunu doğrulayabilir.

Gerçekten Eskişehir ilinde çevreden merkeze doğru yer altı suyu akıntısı bulunduğu ve ovadaki su deposunun bu akıntı ile beslendiği anlaşılıyor. Yapılan başka çalışmalar ile şu tespite ulaşılmıştır: Porsuk’tan uzaklaşıldıkça, yer altı kuyu suları daha tatlı olmaktadır. Bir başka deyişle, Porsuk ile ovadaki yer altı suları arasında bir alışveriş bulunmaktadır.

Termal Zenginlik

Sıcak termal sular, yerkürenin derinliklerinde ısınan ve kırıklar (faylar) yoluyla yüzeye ulaşan veya pompalar aracılığı ile alınan sulardır. Eskişehir ili yüzeyine yayılmış yer altı sıcak sularının Porsuk çayı, bölgedeki faylar ve yer altı suları ile çok yakından ilintisi vardır.

Eskişehir’in taşrasında sıcak su bulunan merkezlerde, tarihi yerleşimler olduğu gözleniyor. Bu yörelerde yeni sondaj çalışmalarının yapılması hem kaynağın zenginleştirilmesine hem de yeni verimli kaynakların bulunmasına neden olabilir. Bunun bir örneği Kızılinler’deortaya çıktı. Yapılan araştırma ve sondajlar sonucu, ekonomik olarak değerlendirilebilecek daha verimli termal su kaynaklarına erişildi.

Suyun Kirlenmesi

Porsuk çayı’ndaki nitrit, nitrat ve başka kimyasalların oranları, çevrenin akarsuyu kirletmesi ile artabilmektedir. Bu da su sistemi aracılığı ile yer altı sularının ve sıcak termal suyun kirlenmesine neden oluyor. Eskişehir’in bir su sistemi olması, su kaynaklarımızın temiz tutulması ve özenle kullanılıp korunması konusunda önemli bir ipucudur.

Eskişehir, su açısından bir bileşik kaplar örneğidir. Bir noktada yapılan yanlışlık, su sisteminin bir başka yönünde açığa çıkmaktadır. İlerleyen dönemlerde suyla ilgili büyük sorunlar yaşamamak açısından, kent toplumu olarak Eskişehir su sistemini çok daha iyi anlamak zorundayız. Sıklıkla dile getirdiğim üzere kömür yakıtlı termik santral bu sistemi, yaşam şartları yönünde olumsuz etkileyecek gelişmelerden birisidir. Doğanın şartlarını ve davranışını doğru kavramadığımızda, yaşam için çok değerli bir kaynağı kaybediyor olacağız. Muhtemelen yaşam çevresinden ve canlı yaşamından da önemli kayıplarımız olacak.