Anadolu’da başarılı olan KOBİ’lerin –ki; buna daha büyük olanlarını da ekleyebiliriz– patron ve yöneticilerine sıklıkla sorulan sorunların başında başarılı olmalarını sağlayan nedenler gelir. Bu konuda yapılan araştırmalar KOBİ’lerin başarılarının arkasında uzun uğraş ve çabalar olduğunu gösteriyor. Başarılı patronların başarı öykülerini dürüstlüğe ve yoğun çalışmaya bağladıklarından söz etmiştim. Bu noktada; firma patronlarıyla işletmelere dışarıdan bakanların görüşleri arasında bir çakışma olduğunu görüyoruz.

Başarılı KOBİ’lerin bir diğer özelliği, işletmelerini ilk kurdukları aşamada banka kredisi kullanmamalarıdır. Genel olarak ilk yatırımlar, bireysel sermaye veya ailenin kaynakları kullanılarak yapılmış.

Kredi kullanılmamasının nedenleri arasında bankalara karşı güvensizlik, ülkede sıklıkla tekrarlanan krizler, girdi maliyetlerindeki belirsizlikler, yüksek faiz oranları ile kısa vadeli borçlanmaya zorlama etkili olmuş. Gelişmiş ülkelerde kredi kullanımı ile sınai büyümenin paralel gitmesine karşın, bizim KOBİ’lerimizin önemli bir bölümü riski düşük düzeyde tutmak için işe küçük ölçekli ve öz sermayeye dayalı olarak başlamayı tercih etmişler; fakat aynı nedenlerin olumsuz bir sonucu olarak yüksek maliyetleri yüklenmek zorunda kalmışlar.

Başarılı KOBİ’lerin pek çoğunda görünen bir diğer özellik, işe başlarken girişimcilerin sektörü ve ilgili piyasayı iyi tanımalarıdır. Konunun detaylarına bakıldığında; bu KOBİ’lerin müşteri talep ve beklentilerini, pazarda var olan rakiplerin özelliklerini ve mevcut ürün ve hizmetlerin niteliklerini iyi bildikleri anlaşılıyor.

Bu konuyu ele aldığım bir yazımda ilk ve orta öğretim düzeylerinde eğitim almış girişimcilerin hızla üniversite eğitimlilerle yer değiştirmeye başladığından söz etmiştim. Lise ve öncesi eğitimli kurucuların başarılarında yüksek girişimcilik özelliklerinin etkili olduğu ortaya çıkıyor. Diğer yandan ortaokul ve lise katmanında meslek okulu çıkışlı girişimcilerin kamu kurumlarında edindikleri iş deneyimini daha sonraki dönemde kendi işlerine taşıdıkları gözleniyor.

Birden fazla girişimci ortağın bulunduğu başarı öykülerinde dikkati çeken noktalardan birisi teknik işlerle satış ve pazarlamanın farklı ortaklar tarafından işbölümü halinde yürütülmesidir. Böylece farklı yetkinlikler başarılı biçimde yaşama geçirilmiş.

KOBİ’lerin daha büyük işletmelere göre üstünlüğü esnek, çevik ve yenilikçi olabilmeleridir. Anadolu’nun başarılı işletmelerinde de bu niteliğin mevcudiyeti gözleniyor. Giderek daha fazla KOBİ’nin teknoloji, yapılanma ve pazarlama alanlarında inovasyon ve ür–ge kapasitelerinin geliştiği açıkça görülüyor.

Bitirmeden önce; başarılı KOBİ’lerin bunu –farklı yol ve nedenlerle de olsa– dört farklı yolda elde ettiklerini kavrıyoruz. Bunları 1) genelde iç pazarda olmak üzere rekabet üstünlüğü, 2) büyük ölçekli şirketlerin güven veren ve süreklilik sağlayan tedarikçilik, 3) ‘bir şekilde fark edilen’ bir niş pazarda ithal ikamesi sağlanması ve 4) ‘rakipler tarafından fark edilmemiş’ yeni niş pazarlar yaratılması (pazar boşluklarının fark edilmesi) olarak sıralayabilirim.

Dünyada KOBİ’ler üzerine yapılmış pek çok çalışma var. Türkiye’de yapılmış akademik çalışma sayısı da hızla artmaya başladı. Ama bu genel tespitlerin yapılması sorunların çözümü için yeterli olmuyor. Bu alanda uygulamalı çalışmalara ihtiyaç var.