Sözlükte “Bakmak, görmek, düşünmek” anlamındaki “Nazar” kelimesi Türkçe’de “Beğenilen bir şeye kıskançlıkla bakmak ve nazar verecek şekilde onu etkilemek” manasında “Nazaretmek” (Göz değmek), Arapçada ise nazar’a (isabet-i-ayn) şeklinde kullanılır.
Kur’an-ı Kerim’de nazar konusuna doğrudan temas eden bir ayet bulunmamakla birlikte dolaylı biçimde bu meseleye işaret eden ayetler mevcut olduğu kabul edilir. Kalem Suresi’nin 51. Ayeti Sh: 565
Kur‘an’ı işiten inkârcıların onun derin anlam ve belağatını ve Hz. Peygamberin bu şerefe nail oluşunu kıskandıkları haber verilerek “Neredeyse gözleriyle seni yere yıkıp öldürecekler” denilmektedir. Taberi tefsirinde ayette “Kıskançlıkları yüzünden neredeyse sana nazar değdirecekler aç ve kötü gözlerinin şerriyle seni öldürecekler” denilmektedir. Taberi ayette “kıskançlıkları yüzünden neredeyse sana nazar değdirecekler, aç ve kötü gözlerinin şerriyle seni öldürecekler “anlamını vermiş ve bunu İbn, Abbas, Mucahit, Kelbi gibi müfessirlere nisbet etmiştir.
Elmalılı Muhammed Hamdi, gözlerin karşısındakine bakışına göre iyi ve kötü bir etkisinin olacağını, bazısının elektrik gibi dokunup çarpacağını, bir kısmının ise hasedinden tuzaklar kurmaya kalkışıcağını ve hedefe ulaştığında göz değmesinin (nazarın) gerçekleşeceğini söyler. (Hak Dini, VIII 5305)
Nazarın varlığına dolaylı şekilde temas ettiği kabul edilen ikinci beyanı : Yakubun çocuklarını -oğlu Yusuf’u bulmak için- Mısır’a gönderirken şehre aynı kapıdan değil, ayrı ayrı kapılardan girmelerini tavsiye ettiğini anlatan ayette (Yusuf Suresi Ayet 67, Sh. 242) Taberi Tefsiri, Hz. Yakup’un nazar değmesinden korktuğu için oğullarına bu tavsiyede bulunduğu haberine yer vermiş (Cami’ul beyan 8/9-10) Aynı rivayetleri kaydeden İbn Kesir tefsirinde de “nazar” değmesinin hak olduğu ve “Nazarın” suvariyi bile atından indirdiğini söylemiştir (Fahreddin er-Razi 18/172-174)
Hadis-i Şerif rivayetlerinde nazar konusuna açıkça temas edilmiş bir gerçeğe tekabül ettiği belirtilerek “Kaderi (mukadderatı) geçecek bir şekilde bulunsaydı bu göz değmesi (nazar) olurdu” denilmiştir. (Buhari Tıp 36 Müslim, Selam 41)
Nazardan kurtulmak için dua ederek Allah’a sığınılması tavsiye edilmiştir (İbn. Mace tıp 32))
Hz. Peygamber (a.s.) Torunları Hasan ve Hüseyin için “Allah’ın en mükemmel vesile kılarak sizi şeytanlardan, zararlı şeylerden ve kötü bakışlardan korumasını O’ndan niyaz ederim” şekilnde dua etmiş. Hz. İbrahim peygamberin de (a.s.) oğlu İsa ve İshak’ı bu sözlerle Hz. Allah’ın korumasına havale ettiği bildirilmiştir (Müsned 1/236-270) (Buhari, Enbiya 10, İbn Mace tıp 36)
Bir rivayete göre Hz. Peygamberimiz (a.s) ümmü Seleme’nin evinde yüzü sararmış bir kız çocuğu görmüş ve “Bu çocuğa rukye tedavisi yapın, çünkü onda nazar var” demiştir. (Müslim Selam 59, İbn Mace tıp 32)
Rukye tedavisi : Hastalara şifa için dua etmek anlamına gelir. Kişinin kendisi veya başkasına sağlığı sıhhati için dua etmesi Allah’a yalvarmasıdır. (Dini kavramlar sözlüğü Sh. 562)
Hadis’i şeriflerde ayrıca Hz. Peygamberin (a.s.) Cinlerin ve insanların nazardan Allah’a sığındığı, göz değmesine karşı rukye (dua etmeyi) önerdiği ve Muavvizeteyn (Felak ve nas surelerini, Kur’anın son iki suresi) sureleri nazil olunca nazar için sadece onları okumaya başladığı (İbn Mace Tıp. 34) nakledilmektedir. öte yandan Hz. Peygamberimizin (a.s.) nazara karşı cahiliyet takıları bulunduran kişiler hakkında yengi (uygun değil) ifadeleleri kullandığı rivayet edilmiştir. (Müsned 4/154-156)
Cahiliyet takıları : çocukların üzerine siyah boncuk, yetişkinler üzerine büyük boncular boyunlarına acaip kolyeler takmak, bileklerine düğümlü ipler bağlarlardı.
Kadınlar, normal veya sıradışı fiziksel özelliklere sahip bulunan kişiler nazarla illişkilendirilirken çok güzel, aşırı derecede çirkin, güçlü veya iri vücutlu, ufak olmak genellikle yeşil veya mavi, çakır göz rengi tabiatüstü veya kötü güçlerle (cinler, şeytanlar) bağlantıya işaret sayılmıştır.
öte yandan sırf hayranlıkla yapılan övgülerin de hastalanmaya, kem gözlere sahip insanların kıskançlığına sebebiyet verdiği kabul edilmiştir. Ayrıca “Nazar” bebeklerin, çocukların ve kadınların özellikle gelinlerin ve hamile kadınların, besili çiftlik hayvanlarının, meyve veren ağaçların üzerinde “Nazarın” etkili olduğu inanılmıştır. Nazardan korunmak ve kurtulmak için kurşun dökmek, çeşitli hayvanların resim veya kemiklerini kullanmak islam dininin asla kabul etmediği ve çok günah saydığı Şamanist davranışlardandır.
(DEVAMI HAFTAYA İNŞALLAH)