Günümüzdeki bilişim teknolojilerinin gelişimine yol açan faktörlerden birisi 1970’li yıllarda mikroişlemci adı verilen elektronik yongaların bulunmasıdır. Bunların ‘üç boyutlu işlem’ yapacak şekilde geliştirilmesi ise muhtemelen geleceğin yapay zekâ temelli teknolojilerinin oluşmasında bir kez daha temel taşı olacak. Her teknolojik ilerlemenin her kademedeki sosyo-ekonomik yapıları çok yönlü etkilemesini bir kez daha yaşayacağız.

1980’ler sonrası Sanayi Devrimi’nden bu yana yaşanan en büyük teknolojik ve ekonomik değişime tanık oldu. Küreselleşmenin etkisiyle rekabet hem ülkeler hem de şirketler açısından yepyeni boyutlara ve içeriğe ulaştı. üretimin ve tedarik zincirinin küresel hale gelmesi, başta gelişmekte olan ekonomiler olmak üzere toplumların yaşamında önemli değişikliklere yol açtı. Bu tür ülke ekonomilerinin üretim göstergelerine baktığımızda değişimin izlerini görebiliyoruz.

Küreselleşme
Pek çok farklı küreselleşme tanımı yapılabilir. Her tanımın altyapısında küreselleşmeyi oluşturan unsurlar arasında ülkeler arası ticaretin artmasını, bilim ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeye bağlı sayısal enformasyonunun hızlı yayılımını, fiziksel ve finansal yapıların gelişimini ve otomatikleşmiş üretim teknolojilerini görüyoruz. Bu faktörler, tedarik zincirlerinin küresel ölçekte ayrışmasını sağladı. Böylece her şirketin ekosisteminin küresel boyuta genişlemesiyle tasarım, hammadde ve malzeme tedariki ve üretim gibi fonksiyonlar dünyanın herhangi bir noktasında farklı çatılar altında gerçekleştirilmeye başladı.

üretimi ve ürüne ulaşmayı kolaylaştıran bu gelişmeler farklı bir pazar ve müşteri algısı oluşturdu. ürünlerin olduğu gibi müşteriler de artık dünyanın her yerindeydi. Hem ürüne hem de ürün bilgisine ulaşarak karşılaştırmalar yapabilmek kolay hale geldi. Küresel yönelimler konusunda Türkçeye de çevrilmiş, çeşitli çalışmaları olan Thomas Friedman, bu süreci “dünyanın düzleşmesi” olarak isimlendiriyor.

Küresel yönelimleri izlediğimizde; yeni teknolojilerin gelişmesine ve ‘serbest ticaretin’ yaygınlaşmasına bağlı olarak düzleşme sürecinin devam edeceği sonucunu çıkarıyoruz. üretim zincirinin halkalarının mekânsal olarak ayrışmasını sağlayan tedarik zincirinin küreselleşmesi yönelimi sürecek. Ama bu sürecin 20’nci yüzyılın son çeyreğinden bu yana meydana gelen gelişmelerden farklılaşacağı izlenimi var. Farklılaşmanın ana nedeni başta teknoloji olmak üzere küresel şartların değişiyor olmasıdır.

İş Gücü, Pazar
Dünyanın büyük şirketleri için başta Güneydoğu Asya’dakiler olmak üzere gelişmekte olan ülkelerin nüfusları ucuz iş gücü anlamına geliyordu. Diğer yandan ‘ucuz iş gücü’ ülkeleri bu durumdan –yetersiz de olsa– yarar da sağladılar.

1980’li yıllardan günümüze uzanan zaman dilimi içinde gelişmekte olan ülkeler üretim sektörlerinde çeşitli beceri, yetenek ve yetkinlikler geliştirdiler; inovasyon yeteneklerini geliştirerek mesafe aldılar ve daha nitelikli ürünler imal etme gücünü kazandılar. Bu tür ülke ekonomilerinde (örneğin Uzakdoğu Asya’da) yaşanan bir diğer değişim ise iş gücü ücretleri ile maliyetlerin artması yönünde oldu. İşçilik ücretlerinin artışı beraberinde orta sınıf harcamalarının yükselmesini getirdi. Bu tür ülke ekonomileri ucuz iş gücü niteliğini zaman için yitirirken, üretici ve pazarlamacı şirketler için yeni pazarlar haline geliyorlar. Diğer yandan bu pazarlarda yer ve güç edinmek için firmalar arası rekabetin sertleştiğine de tanık oluyoruz.

Küresel şirketler ucuz iş gücü arayışında gelişmekte olan ülke ekonomilerini yeni pazarlar haline dönüştürdüler. Bu pazarlarda sürekli olarak yeni şirketlerin girişiyle rekabet gelişip sertleşiyor. önümüzdeki yıllarda bu rekabet sürecinin üretim yapısında yeni tedarik zincirlerinin oluşmasına neden olacağı anlaşılıyor. Bir başka söyleyişle; yeni teknolojilerin yaratacağı etkilerle de gelişmekte olan ülkelerde şimdiye kadar olana göre daha farklı tedarik zinciri yapıları göreceğiz.

Yarınki yazımda konuya devam edeceğim.