Doğa turizmle ilgili yazımızdan sonra, bir okuyucu." Frig Vadisi, doğa turizmi için bulunmaz bir bölgedir. Bugüne kadar, pek çok vaatler, hatta toplantılar yapıldı ama elle tutulur, bir ilerleme olmadı." sözlerine, katılmamak mümkün mü?
Frig Vadisi'nin, canlandırılması ve turizme kazandırılması amacıyla, Bakanlar Kurulu kararıyla kurulan; Eskişehir - Kütahya - Afyonkarahisar illerini kapsayan, Frigya Kültürel Mirasını Koruma ve Kalkınma Birliği'nin Encümen Toplantıları gereği ve Frig vadisinin, turizme açılması için, Valilerin ve Turizm ve Kültür müdürlerinin katlımı ile de toplantılar yapıldı. Eylem planları hazırlandı ama Frig Vadisi Turizme kazandırılamadı.
Aslında frig vadisi ile ilgili, somut öneriler yapıldı. Eskişehir valilerimizden, Sayın KILIÇLAR', " ... Frig Havzası Turizm Birliği kurulmalı. Bu birliğe İl Özel İdareleri kanalıyla valilikler de katılmalı. Üniversitelerimiz de eğer katılabilirse, onlar da birliğe alınabilir. " önerisi ile dikkat çekmişti. Sayın KILIÇLAR' ın, önerisi, bugüne kadar yapılan en verimli ve somut öneriydi. Ancak ilden ayrılmasından sonra, bu öneri gündemden düştü.
Öte yandan Friglerin yaşadığı bölgeler ve özellikle de kültürü, pek çok araştırmacı tarafından incelendi. Ancak yeteri kadar ilgi görmedikleri gibi, araştırma sonuçlarına da istenen düzeye sahip çıkılmadı. Bu araştırmacılardan biri de Sayın Nadir Yaz'dır. Sayın Yaz, 1999 Mart ayından itibaren, Eskişehir merkez olmak üzere, Çorum'dan, Balıkesir'e kadar 22 ili gezerek, Frig uygarlığının izlerine ulaşmaya çalıştı. Uygarlığın Batı'dan değil, Asya'dan dünyaya yayıldığının belgelerini, "Bir Rüyadır Anadolu Adlı " eserle ortaya koydu. Ancak araştırmasına, ilgiler gerekli ilgiyi göstermedi.
Çok geniş bir alanı kapsayan vadi, Kütahya-Eskişehir-Afyon Bölgesi'nde yer almakla beraber, Frigya bölgesinin, çekirdeğini meydana getiren asıl alan, bugün Sakarya Nehri ve Büyük Menderes nehrinin, yukarı çığırları arasında yer alan, küçük platodur.
Frigya' nın, iki önemli merkezi vardı: Biri siyasi bir merkez olan Gordion, diğeri ise dini merkez durumundaki Midas Şehri (Yazlıkaya). Hititlerden sonra Frig kenti olarak gelişen Yazılıkaya'da, Frig kültürüne ait kale duvarları, yerleşim yerleri, kaya kabartmaları, kaya anıtları, su sarnıçları, sunak yerleri, karlıklar, kaya mezarları, basamaklı anıtlar, nişler, antik yollar olmak özere birçok eser bulunuyor. Bunlar, doğa koşullarından dolayı yıpranmış olsalar da günümüze ulaşmışlar.
Friglerin, ana tanrıçası Kybele'ye adanmış, açık hava tapınakları, sunakları ve kaya mezarları ile savunma barınma amaçlı mağaralar, Frig Vadisi'nde en çok göze çarpan eserler arasında. Doğal kaya yapısı ve çam ormanlarıyla, Frig Vadisi, adeta tarih, doğa ve insan sevgisinin, iç içe geçtiği uygarlıklar mozaiği halinde.
Aslında Eskişehir'deki frig Vadisi ile ilgili planlamalar, uygulamaya hazır halde bekletilmektedir.
Yeterli midir?
Elbette değildir. Frigya Vadisi'nin Turizme açılabilmesi için ulaşım, konaklama, dinlenme ve benzer tesislerinde, yapılması zorunludur. Öncelikle bu bölgelerdeki yerel değerlerin, turizme kazandırılması veya yerleşim alanlarındaki kültür değerlerinin, bölgenin ekonomisinin motoru olabilmesi için, bilinçli bir tespit, eğitim ve geliştirme çalışması şarttır. Çünkü halka rağmen frig Vadisini turizme kazandırmak mümkün değildir.
Eskişehir Seyitgazi Yolu, çift şerit olarak yapılmıştır. Arzu ederiz ki, Seyitgazi-yazılıkaya ve Çifteler-Han -yazılıkaya yolu da, genişletilerek, ulaşın sorunu çözümlenebilir. Vakit kaybetmeden Frigya vadisi ile ilgili çalışmaları yapacak, kişi/kişiler ve kurum/kuruluşlar belirlenmeli, planlı ve programlı bir şekilde, harekete geçirilmelidir.
Öte yandan, Frigya vadisinin, fiziki yapısı mutlaka korunmalıdır. Özellikle de Yazılıkaya bölgesindeki taş ocağı kapatılmalı ve ağaçlandırılarak doğal hale getirilmelidir. Bu bölgedeki yerleşim alanlarındaki yapılaşma, bölgenin tarihi dokusuna ve frig mimarisine uygun olarak gerçekleştirilmesi sağlanmalı, takibi ve denetimi de sürekli hale getirilmelidir.
Frigya Vadisi'nin, ulusal ve uluslararası alanda tanıtılması için, çeşitli etkinlikler yanında, tanıtım kampanyaları da düzenlemek şarttır. Hatta zorunluluktur. Örneğin Eskişehir bünyesinde, Sivil toplum örgütlerinin katılımı ile, frig vadisini de içine alan ,ulusal ve uluslar arası arenaya hitap edecek etkinliklerle, bir festival düzenlenebilir. Bu festivalde, Eskişehir'in kültürel değerleri de sergilenebilir.
Frig Vadisini, "DOĞA TURİZM" açısından ideal bölgedir. Frig Vadisi, ülke ve Eskişehir ekonomisine, kazandırılması için, her kesim elini taşın altına koymalı. üzerlerine düşen görevleri de imkânları ölçüsünde yerine getirmelidir. Ayrıca Frig Vadisi ile ilgili eleştiriler ve öneriler dikkate alınmalı, bu alanda araştırma yapan kişi/kişilere, destek verilmeli, çalışmaları kamuoyu ile paylaşılmalıdır. En önemlisi de ulaşım, konaklama ve benzer alanlarda, projeler üretilerek, hayata geçirilmelidir.