ESO' ile ilgili, görüş ve eleştirilerin, kişilere, yönelik değil de, OSB' deki sorunlara yönelik olması, umut vericidir. Ancak OSB' de sorunlar, ESO' ya bırakılmayacak kadar da önemlidir. O nedenle OSB' deki sorunları çözmek için, kentteki kurum/kuruluşlar ve OSB' deki, işletmeler, imkânları ölçüsünde katkıda bulunmalıdır.
Eskişehir sanayisinin, sorunları çözülürken, kesinlikle ESO' da görev alan Başkan ve yöneticiler, geçmişindeki icraatlar eleştirilmemeli, geçmişteki yanlışlarından ibret, doğrularından örnek alınarak, ESO' yu, ulusal ve global pazarlarda, söz sahibi yapmak için, takım ruhu içinde çalışılmalıdır.
Elbette Eskişehir sanayisinin, bazı dönemlerinde sorunların olması ve durgunluk yaşamasının, neden/nedenleri, siyasi iktidarın, ekonomik politikaları yanında, OSB'nin, bünyesindeki yapısal sorunlardan da kaynaklandı.
ESO, Eskişehir Organize Sanayi Bölgesi' ne, yatırım yapacak yatırımcılara, bir "MASTER" planı sunamadığı gibi, yanlış yatırımlara da rehberlik yapılmadı. Yıllardır, çok az miktarda öz kaynakla başlatılan ve tamamen kredilerle, tamamlanan yatırımlar, üretim döneminde çok ciddi işletme sermayesi, ihtiyacı ile karşı karşıya kaldılar.
OSB' deki yatırımların, büyük çoğunluğunda, uzman görüşüne önem verilmemiş, Proje grubu oluşturulup, yatırımların kârlılığı konusunda, tartışmalar yapılmamıştır. OSB' de kurumsallaşma ve ekip yönetimine, profesyonel yöneticiye, gerektiği kadar yer ve önem de verilmemiştir.
İşletmelere, sahip yöneticilik felsefesi hakim olmuştur. Bu alanda, ESO' nun, rehberlik yapmaması, ulusal ve global pazarlarda lobi oluşturamaması, ve benzer onlarca yanlışlık ise durgunluğa, daha da ivme kazandırmıştır. Süper marketlerdeki yanlış strateji, Eskişehir' i, üreten değil, tüken kent haline getirdi.
ESO, dünyadaki gelişmeleri, dikkate alıyor mu bilinmez ama kent sanayisinde durgunluk, 1960'dan sonra başladı. Yatırımlar durdu, Un ve toprak sanayinde, bir gerileme söz konusu oldu. Gerçi Rahmetli Mümtaz Zeytinoğlu' nun, ESO Başkanlığı yaptığı dönemde, sanayide makro hedefler belirlendi.
Eskişehir, Rahmetli Zeytinoğlu dönemde, tespit edilen hedefler ve alınan karalar sürekli, kalıcı ve sonuç alıcı bir şekilde, ESO yönetimleri tarafından hayata geçirilemedi. Bu nedenle de sanayi ve ekonomide istenen ve kendisinden beklenen atılımı yapamadı. Yapısal sorunlar ise tuzu biberi oldu.
Oysa Eskişehir, dünyadaki sanayi alanlardaki gelişim ve değişimleri bünyesine taşımak ve teknoloji üretmek ve transfer etmek zorundadır. En önemlisi de işletmelerdeki yapısal sorunları, ivedilikle çözmesi gerekir. Çünkü, Eskişehir ekonomi ve sanayisinin, ulusal ve global pazarlarda rekabet şansı, bu sorunların çözümüne bağlıdır.
Eskişehir' de, ESO, TÜLOMSAŞ, Anadolu ve ESOGÜ üniversiteleri ve 250 civarında şirket tarafından, "RAYLI SİSTEMLER KÜMELENMESİ" ile hayata geçirildi. Bu alanda, "Strateji Belgesi ve Strateji Eylem Planı" gerçekleştirildi. Devlet Planlama Teşkilatı' na sunulan proje, 2011 yılı Ocak ayında revize edilmesi koşuluyla proje kabul edildi.14 Ocak 2012 tarihinde, Resmi Gazetede yayımlanarak, yatırım programına alınan proje, resmiyet kazanarak başlatılmış oldu. Kalkınma Bakanlığı tarafından, onaylanandı ama bugüne kadar somut, bir hareketlilik görülmedi.
Eskişehir' in, kalkınmasında, fedakârlığı, ESO, ETO ve yalnız işletmelerden beklemek de yeterli değildir. İldeki tüm kurum/kuruluşlar, özelliklede eğitim kurumları, bu alandaki sorumluluklarını eksiksiz yerine getirmeli, dünyadaki gelişim ve değişimleri de takip ederek, bünyelerine taşımalıdır.
Eskişehir 21. yüzyılda, ulusal ve global pazarlarda, rekabet edebilmesi için, üretim ve tüketim felsefesinde, ciddi değişimler yapmak, esnek arz ve talep, en önemlisi de kişiye özel üretimi de ön plana çıkarmak zorundadır. Çünkü üretime katkı, ekonomiye katkıdır. Üreten bir toplum, yücelen bir toplumdur. Üretmek gelişmişliğin başıdır. Ülkeler üretmelidir, üretmeyen ülke ve kentler, dışa bağımlı kent ve ülkelerdir.
Ayrıca çağdaş dünyanın, anahtar kavramlarından biri olan" VERİMLİLİK" günümüzde kalkınmanın, başarılı kurum olma, kalkınmış ülke, ya da toplum olmanın, en şaşmaz ölçütlerinden biri olarak, kabul edilmektedir. Aynı zamanda verimlilik, kalkınmanın itici gücüdür. O nedenle de ESO' da, hedef, her alanda verimlik olmalıdır.
Elbette OSB' deki gelişmeler, küçümsenemez. Ancak, dün olduğu gibi, bugünde, sorun ve problem var. Ancak bu sorun ve problemler, dönüşü olmayan bir yol da değildir. Yeter ki genç ve dinamik bir yönetim görev başında olsun, OSB' de sorunları çözmek için de dünün, bugünün, dünyada ve Eskişehir'de ki, sanayileşme serüvenleri, tam idrak edilsin ve o idrak ışığında, kararlı adımlar atılabilsin.