
4-Mustafa KANTARCI (GÖZLEM)
KENT PLANLAMASI
Yerel seçimler dolayısıyla, Belediye Başkan adayları, her konuda fikir ve düşüncelerini, kamuoyu ile paylaşıyor ama kent planlaması, hakkında tek söz etmiyorlar. Oysa sağlıklı kentler, kent planlaması ile eşdeğerdir. Ayrıca adayların, şehirleşmenin akılcı, estetik ve toplumun, tüm kesimlerini, gözeterek, yürütülmeleri kent için bir zorunludur.
Eskişehir'in, kent planlaması, çağdaş kent literatüründeki gelişmelere göre yenilenmemesi ve mücavir alanların dar tutulması nedeniyle, birçok mahalle, sağlıksız bir şekilde gelişti. Yapılan kent planlamalarına, "POLİTİK" ve "ELİT" güçlerin " özellikle de "ARSA SAHİPLERİNİN", hakim olması, Eskişehir' in, sağlıksız kentleşmesine, neden olurken, "TEK MERKEZLİ KENTE" mahkum etti.
Ayrıca kent planlaması, yalnızca bir yerleşmeyi oluşturan unsurların, uyumlu düzenlenmesini değil, kentte yaşayanların, toplumsal ve eko-nomik gereksinimlerini karşılayacak geliş-meyi de konu alır. Günümüzde, bir bilim ve sanat sayılan, bu alan yeni yerleşmelerin planlanmasını da benzer bir biçimde ele alır. Kent planlaması, farklı yönlerine, ağırlık verilerek, kent tasa-rımı, şehircilik, imar planı gibi, adlarla da anılmaktadır.
Geçmişte şehircilik anlayışı, " ÇOK MERKEZLİ" ve" ÇOK KESİMLİ" kentlerdir. Günümüzdeki şehircilik anlayışı ise "Büyüme Koridorları" adı verilen, şehirlerarası otoyolların, iki tarafına serpilip gelişen, "ÇEVRE ŞEHİRLERİ" şeklinde ortaya çıkmaktadır. Bu yeni şehirler, eski şehir tipleri olan Tek merkezli, hatta çok kesimli ve çok merkezli kentlere, hiç benzememektedir.
Bugün, ideal şehirler, ormanla iç içe ama aynı şekilde, bütün şehir imkânları da yanı başında. Yani Şehir-kır antitezlerini, sentezleyebilmiş kentlerdir. Ya da bir diğer tabiriyle, tabiatla, makineyi, yeni bir mekân tasarımıyla insan için uzlaştırabilmiş, ahenkli kılabilmiş, bir şehirdir. O nedenle de kent planlamalarında, şehircilikle ilgili çağdaş gelişmeler, mutlaka dikkate alınmalıdır.
Eskişehir halkı, çağdaş kent kriterlerini yakalamak istiyorsa, istiyor. Çağdaş kentte normlarını hedef alan kent planlamasını, gerçekleştirmek zorundadır. Çünkü çağdaş kent planlamasının, çeşitli amaçları vardır. Bun-lardan birincisi, herkese sağlıklı bir yaşam sağlamaktır. Kentlerde konut, çalışma, yö-netim, dinlenme, eğitim, sağlık, alışveriş imkânlarını hazırlamak ve bu işlevlerin iyi ve doğru çalışması için, gerekli düzenlemeleri yapmak da kent planlamasının amaçlarındandır.
Yürürlükteki kent planlama sisteminin, en temel sorunlarından birisi, plan yapım sürecinde, denetim ve katılım mekanizmalarına, hemen hiç yer verilmemesidir. Ülkemizde, imar planları, yerel yönetimler tarafından doğrudan, ya da ihale yöntemi ile yapılmakta ve Belediye Meclisleri tarafından onaylanmaktadır
Türkiye'de, bugün kent planlamasıyla ilgili tasarımlar, imar müdürlüğü, nâzım plan bürosu gibi, adlar altındaki yerel yönetim bürolarında hazırlanmaktadır. Zaman za-man bunların belediyeler tarafından, ihale, ya da yarışma yoluyla, uzman kişi, ya da bürolara yaptırıldığı da olmaktadır. İller Bankası gibi, kuruluşlar, bu olanaklara sahip olmayan kentler için planlar yapmakta, ya da planlama bürolarına yaptırmaktadır.
Türkiye' de, sağlık kentlerin, önündeki en önemli engel, siyasi iktidarlardır. Nitekim Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, İmar Kanunu'nda yaptığı, değişikliklerle, imar yapma yetkisini tek elde topladı. Bu uygulama belediyeleri devre dışı bıraktı.
Elbette Kent Planlamasına "POLİTİK" ve "ELİT" güçlerin yanında, çevre ve Şehircilik Bakanlığı' nın İmar Kanunu'nda yapacağı değişiklikler, kent planlamasının önündeki en önemli engeldir. Nitekim Alman Metro Toptancı Marketi ve Baumax Yapı Marketi inşaat için Tepebaşı Belediyesi'nden ruhsat almadı.
Dünyanın, sayılı toptancı marketleri arasında yer alan şirket, ruhsat konusunda imar planı yapma yetkisi alan, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na başvurdu. Bakanlık konuyu inceledi ve daha sonra Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'ndan, ruhsat için izin çıktı. Anakent ve tepebaşı belediyelerine rağmen de faaliyet geçti.
Yanlış kent planlaması, Eskişehir'de, süper marketlerin ve iş yerlerinin tek merkezde toplanmasına, neden oldu. Bu durum yalnız şehircilik açısında değil, ekonomik açıdan da ciddi problemler getiriyor. Nitekim kentte, her geçen gün sayıları artan süper marketler esnafı, özellikle, küçük esnafı, bitirme noktasına getirdi.
Kent planlaması, şehircilik olarak da bili-nir. Yani insanların içinde yaşadığı yapay fiziksel çevrenin biçimsel, ya da işlevsel amaçlarla düzenlenmesi ve bu amaç doğrultusunda yapılan tasarım, kaynak sağlama, donatım, altyapı ve yapım çalışmalarının örgütlenme-sidir. Bu örgütlenmeyi yapamayan kentlerde, sağlıksız kentleşeme kaçınılmazdır. O nedenle de seçmen, adayların, kent planlaması hakkındaki, düşüncelerini de dikkate almalıdır.