“1894 yılında Almanlar tarafından Anadolu-Bağdat demiryolu ile ilgili olarak buharlı lokomotif ve vagon tamiri ihtiyacını karşılamak üzere Eskişehir’de Anadolu-Osmanlı Kumpanyası adı verilen küçük bir atölye kurulur. Böylece bugünkü TüLOMSAŞ’ın temeli atılmış olur.”

++++

Tülomsaş’ın Eskişehir’in tarihine ilişkin değerini galiba bu cümle yeterince anlatıyor.

İşte o yıldan sonra, Tülomsaş tıpkı Eskişehir gibi her geçen gün gelişiyor, büyüyor…

Eskişehir, Orta Anadolu’da sanayi devriminin kıvılcımını yakarken;

Tülomsaş buna önderlik ediyor.

Yani bugün Eskişehir’den “Sanayi kenti” olarak söz ediyorsak;

Ve şehrin bugüne kadar ki gelişimini sanayiye bağlıyorsak, temelinde Tülomsaş vardır.

Belki o gün Tülomsaş’ın temelleri atılmasa, bugün Eskişehir sıradan bir Anadolu kenti ve hatta kasabası olarak yerinde sayacaktı.

Kısacası;

Tülomsaş, bizatihi Eskişehir’in tarihidir!

+++++

Tülomsaş, Eskişehir’i gelişitirirken, ülkeye de ilkleri kazandırarak yoluna devam etti.

Milli mücadelede orduya silahlar üretir.

1957’de ilk küçük buharlı lokomotifler “Mehmetçik” ve “Efe’yi” yapar.

Bir sene sonra ilk büyük buharlı lokomotif Cer Atölyesinden çıkmıştır.

Herkesin bildiği adıyla;

“Karakurt”

+++++

1961 Yılına gelindiğinde ise Tülomsaş adeta bir destan yazar.

Neredeyse herkesin “asla olmaz, yapılamaz” dediği, ilk yerli otomobil için kolları sıvar.

ünü tüm dünyaya yayılan “Devrim” işte o yıl insanüstü gayret harcanarak üretilir.

Ne var ki seri üretiminin önüne büyük engeller konulur.

Belki de Tülomsaş, Eskişehir’i bir de otomotiv sektörünün merkezi yapacaktı.

Ama olmadı!

++++

Tülomsaş işine döndü ve 1968’de ilk dizel lokmotifini Türkiye’ye kazandırdı.

Ardından geçen yıllarda şirket kendisini sürekli yenileyerek, teknoloji hamlelerini artırarak, ürettiği ürünleri hep günün şartlarına uygun olarak yapmayı başardı.

Ve bugün ise, yerli milli hızlı treni yapmaya talip olacak kadar kendisini yeniledi.

Fakat;

Tıpkı Devrim Otomobili sonrası süreç gibi;

Otomotiv sektörünün hayal kırıklığı, milli hızlı tren için de ortaya çıktı.

çünkü;

Dün yayımlanan bir kararname ile Tülomsaş’ın tüzel kişiliği sona erdirildi.

Artık Eskişehir’deki o dev fabrika, Ankara’dan yönetilecek.

Kim bilir belki, milli yeni raylı araçlar Eskişehir’de üretilecek;

Ama asla artık “Eskişehir yaptı” denilemeyecek!

++++

Sözün özü şu;

Türkiye’nin çeşitli illerindeki benzer kurumlar tek bir çatı altına toplandı.

Devletin bu konuyla ilgili geleceğe dair bir takım planlarının olduğu belli.

Belki de daha iyi organize olmuş bir raylı sistem programı ortaya çıkarmak istiyorlar.

Kuşkusuz alınan bu kararı saygıyla karşılıyoruz.

Ancak!

Bir taraftan da içimiz yanıyor doğrusu.

Eskişehir’in yitirdiği büyük değerden dolayı üzülüyoruz.

En kötüsü de, koskoca bir şehrin tarihine kilit vurulduğu için canımız yanıyor.

Ve bundan sonra, şehrin demiryolu sektörünün gelişimi için endişeler taşıyoruz.

Şöyle ki;

Bundan sonra hiç bir zaman, “Tülomsaş gibi bir değeri olan şehrimiz” diye tek bir cümle bile kuramayacağız…