Ekonomist Dergisi her yıl Anadolu’nun en büyük firmalarının yer aldığı “Anadolu 500” temalı bir liste hazırlıyor. Bu liste yanında farklı alanlarda öne çıkan firmalarla ilgili bazı yorum ve değerlendirmeler de dergide yer alıyor. Bu tür çalışmalar bir ilin ekonomisinin performans düzeyi ile değerli ipuçları vermesi açısından önemlidir. Hiç kuşkusuz; Türkiye ekonomisinin ağırlıklı bölümü İstanbul’da oluşmakla birlikte Anadolu firmalarının kıyaslanması da oluşturulması gereken bölgesel ve yerel stratejiler konusunda yol gösterir. Aşağıdaki tespitleri yaparken “Anadolu 500” araştırmaları yanında erişebildiğim 2015 ve 2016 değerlerini kullandım; yıl bazında ufak tefek değişiklikler olsa da yoruma esas bir farklılık olacağı kanaatinde değilim.
Anadolu’nun ciro olarak ilk 10 sıralamasında Eskişehir’den sadece ETİ yer alıyor. İlk 10 içinde Kocaeli 3; Gaziantep, Hatay, Denizli, Karabük, Konya ve Balıkesir’den birer şirket var. İlk 20 sıralamasına geldiğimizde ise Kocaeli 4, Gaziantep 3, Denizli 3, Bursa 2 şirket ile öne çıkıyor. Bunlara Osmaniye, Mersin ve Kayseri’den birer firma ekleniyor. Ciro yönünden ilk 50 şirketi incelediğimizde bunların 10 tanesinin Gaziantep’te, 6’sının Kocaeli’nde, 4’nin Denizli’de, 4’ünün Bursa’da, 4’ünün Kayseri’de ve 3’ünün Mersin’de olduğunu görüyoruz. İkişer şirket ile ilk 50 sırada yer alan iller ise Hatay, Eskişehir, Samsun ve Bolu olarak görünüyor. Eskişehir’in ilk 50’de yer alan diğer şirketi Tusaş TEİ… Ayrıca 11 il daha birer şirket ile ilk 50 listesinde yer alıyor. Durumu özetlersek yüksek ciro yapan Anadolu şirketlerinin yer aldığı listede Eskişehir; daha fazla şirketle temsil edilen Gaziantep, Kocaeli, Denizli, Bursa, Kayseri ve Mersin’den sonra –diğer 3 ille birlikte– 7’nci sırada yer alıyor.
Konuya ilk 500’e giren şirketlerin kâr artırımları –ki bu büyüme potansiyellerini ifade eder– açısından bakarsak; yüksekten düşüğe doğru Bursa (1 şirket), Gaziantep (1), Bolu (2), Samsun (2), Denizli (2), Tokat (1) ve Eskişehir (1) olduğunu görüyoruz. Ciro olarak en hızlı büyüyenler listesinde ise büyükten küçüğe doğru ilk sıralarda İzmir (1 şirket), Denizli (1), Yalova (1), Aydın (1), Bursa (3), Konya (1), Adana (1) ve Kayseri (1) yer alıyor. İhracat artışını açısından ilk sıralarda yer alan şirketler ise büyükten küçüğe doğru Denizli (3), Mersin (2), Kahramanmaraş (1), Konya (1), Hatay (1), Osmaniye (1) ve Yalova (1) illerinde bulunuyor. Diğer yandan istihdam artışı sağlamada en başarılı şirketlerin yer aldığı illerin gene oransal olarak büyükten küçüğe doğru Gaziantep (1), Denizli (1), İskenderun (1), Konya (1), Giresun (1), Trabzon (1), Konya (1), Eskişehir (1), Samsun (1) ve Kayseri (1) olduğu görülüyor. Son olarak Ekonomist Dergisi’nin yaptığı “Anadolu 500” sıralamasında holdingler açısından bakıldığında; listede Gaziantep’ten bir grubun 12, gene Gaziantep’ten bir başka grubun 8 ve Kayseri’den bir grubun 11 şirket ile yer aldığına izliyoruz.
Bir başka kıyaslamayı İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından yapılan ve ülkenin en büyük 500 (İSO 500) ve ikinci 500 sanayi şirketini tespit eden listelerine göre yapabiliriz. Eskişehir’den ilk 500 listesinde 5 ve ikinci 500 listesinde 3 şirket bulunmaktadır. Buna karşılık Eskişehir’i benzer sıklette ele alabileceğimiz Gaziantep’te bu sayılar 26 (I) ve 32 (II), Bursa’da 21 ve 30, Denizli’de 11 ve 30, Konya’da 9 ve 12, Kayseri’de 14 ve 16 ile Sakarya’da 6 ve 6 şeklindedir.
Tüm Bunlar Ne Anlama Geliyor?
Bir ildeki büyük sanayi veya ticaret şirketi sayısı ve bunların performansları oradaki ekonominin büyüklüğünü ve başarısını ifade ediyor. Bunu Eskişehir açısından iki türlü okuyabiliriz: Birincisi; büyük şirketler –en iyimser bakışla henüz– Eskişehir yerleşimini tercih etmiyorlar. İkincisi; Eskişehir’de var olan şirketler birkaçı dışında büyüme sorunu yaşıyorlar. Firma ölçeği küçük olunca bölge ekonomisine olan katkılar da o oranda az oluyor. Bu durum ise sosyal ve ekonomik yaşamın tüm boyutlarına yansıyor.
Bu noktadaki mesele, var olan durumu tespit edip ah-etmek değildir. önemli olan, bölge ekonomisine katkılar yapacak büyük şirketlerin Eskişehir’e gelmeleri ve daha da önemlisi Eskişehir firmalarının büyümenin yollarını geliştirmeleridir. Bürokratların ve/veya siyasetçilerin kendi aralarındaki yararsız tartışmalar beklenen ve özlenen gelişmeye katkı yapmıyor. Konuyla ilgili kurum ve kuruluşların yukarıda özetlene sorunu fark edip çaba harcamaları gerekiyor.
