Kâr eden, başarılı bir işletme kurmak ve sürdürmek için işin teknik boyutunu bilmek yetmez. İşletmeci iş kültürü olarak özetlenen –yöneticilik ve girişimcilik becerilerini de içeren– bilgi donanımına sahip olmalıdır. Bilgi çağı olarak isimlendirilen bu dönemde bilginin gücünün birkaç kez katlandığına kuşku yoktur. İmkânları sınırlı olan küçük işletmelerin piyasada kârlı, kalıcı ve sürdürülebilir olmak için ellerindeki en önemli güç bilgidir. İşletmenin kâr odaklı olabilmesi için en önemli yaklaşım bilginin etkili biçimde kullanılmasıdır.
İşletmenin bir noktadan bir başkasına ulaşmaya çalışan bir taşıta benzetebiliriz. İşletme, kâr odağına doğru biçimde odaklanabilmek için halen bulunduğu ve ulaşmak istediği noktalar hakkında yeterli bilgiye sahip olmalıdır. Hiç kuşkusuz; yolculuğu boyunca ihtiyaç duyacağı kaynaklar da olacaktır. Eğer işletmenin geleceğe doğru hareketini bir durum iyileştirmesi olarak algılarsak, bu durumda ilk pozisyonun net olarak bilinmesi şarttır.
Fiyat, Kâr, Maliyet
İyi bilindiği üzere kâr, “Kâr = Fiyat – Maliyet” şeklindeki basit görünümlü formülle hesaplanır. Diğer yandan “Fiyat” ve “Maliyet” olarak isimlendirdiğimiz terimler, çok sayıda farklı unsurdan oluşur. örneğin “Maliyet” terimi hammadde, işçilik, enerji, makinelerin eskime payı, genel giderler gibi kalemlerden meydana gelir. Bu unsurların her birinin işletme açısından kârlılığa farklı etkileri vardır. İşletme maliyeti oluşturan kalemlerde güçlü ve zayıf yönlere sahip olabilir. Güçlü olan yönleri koruyup geliştirme ve zayıf yönleri iyileştirmek –böylece maliyet açısından avantajlı hale gelmek– için işletmeci öncelikle bu unsurların mevcut durumunu karşılaştırmalı olarak bilmesi gerekir. Sektör ortalaması ve rakipler karşısındaki durumunu bilen işletmeci, kârlılık konusunda iyileşebilmek için başlangıç verilerine sahip olmaya başlamış demektir. Kârlılığın iyileştirilmesine temel olacak bilgiler iş akışı ve süreçlerin gözlenmesi yanında kâr, maliyet ve satış verilerinin incelenmesi ile sağlanır.
Kârın hesaplanmasında anahtar rolü oynayan tablolardan birisi aylık gelir – gider tablosu (ya da aylık gelir tablosu) olarak bilinir. Bu tablo ne denli hassas şekilde hazırlanırsa, o oranda gerçek kâr bilgisine ulaşılmış olur. Tabloda her gelir ve maliyet unsuruna yer verilmiş olması gerekir.
Kârlılık hedefine yönelmek isteyen işletmeci, gelir-gider tablosunu her ürün veya hizmeti için ayrı hazırlamalıdır. Eğer çok sayıda ürün söz konusu ise ürün gruplamaları yapılarak her grup için ayrı gelir-gider tablosu düzenlenebilir. Diğer yandan aylık tabloların toplanması ile dönemsel ve yıllık tablolar elde edilir. Tüm ürün esaslı tabloların toplamı ise işletmenin aylık ve yıllık toplam gelir-gider durumunu verir.
Her ürün kâr açısından aynı verimlilikte değildir. Bu nedenle ürün bazında yapılan gelir-gider tabloları kârlı ve kârsız ürünler konusunda bilgi verir. Bu bilgi sayesinde ürün şartlarını iyileştirme veya üründen vazgeçme konusunda kararlar üretmek imkânı olur. özellikle belli sayıda müşterisi (veya müşteri grubu) olan işletmeler için kârlılığa esas incelemelerin müşteri bazında da yapılmasını öneririm. Böylece kârlı ve kârsız müşteriler konusunda bilgilenmek ve durumu iyileştirme kararları vermek mümkün olur.
Her ürün için ayrı olarak hazırlanmış aylık ve yıllık gelir-gider tabloları söz konusu ürünün zaman içinde gidişatını görme imkânı tanır. Tablodaki veriler zaman eksenine göre grafik halinde düzenlenerek gelir, gider ve kârın akışını izlemek mümkün olur. Şirketler bu tür tablo ve grafikleri kendi yıllık faaliyet raporları içinde ortaklara ve ilgili kişilere sunarlar. Küçük ölçekli işletmelerin bu türden bilgilendirme zorunlulukları olmamasına rağmen kendi arşivleri için gelir-gider raporları hazırlamaları, bunları değerlendirmeleri, yorumlamaları ve gerekli politikaları üretmeleri sürdürülebilir kârlılık ve kalıcı başarı için önemlidir. Şirketlerde bilanço, gelir-gider tablosu ve nakit akım tablosu olarak isimlendirilen finansal tablolar yardımcılığı ile yapılan rasyo (oran) analizi de kârlılığa ilişkin çok değerli enformasyon sağlar.
(Devam edecek)
