Kriz ve darboğaz dönemlerinde olduğu gibi işletmede çeşitli sorun ve ihtiyaçlar nedeniyle maliyet azaltmak isteriz. Bunlar arasında ilk sırada gelir düşüşleri dikkat çeker. Eğer işletmenin ürün ve hizmetleri belli fiyat düşüşlerine uğruyorsa, bu durumda maliyetler de azalmak zorundadır.
Büyük bir fiyat düşüşü yaşandığında küçük işletme buna nasıl tepki verir? Bu amaçla işletmenin satış tahminlerini kötü durum senaryoları ile stres testine sokmak uygun bir sınama olur. (“Stres testi”, bir sistemin veya bir öznenin kararlılığı konusunda karar vermek üzere baştan sonra, iyi belirlenmiş şartlar altında denenmesidir. Bu sınama sırasında normal çalışma sınırlarının ötesine geçilerek bir kırılma notasında neler olabileceğinin gözlenmesi hedeflenir. Böylesine zor bir sınamanın yapılmasındaki amaç sistemin veya öznenin güvenilir çalışma sınırlarını belirlemek olabilir. önceden belirlenen şartların sağlanma durumu doğrulanmak istenir. Sistemin veya öznenin hangi şartlarda ‘çöktüğü’ araştırılır. Olağandışı bir durumda neler olacağına cevap aranır.) Satış hedefleri konusundaki stres testi, söz konusu beklentilerin gerçekleşme ihtimali ile olumsuzluk durumunda neler olabileceğini öngörmeye çalışır.
Pazarda fiyat düşüşü etkilerini kavramak için yapılabilecek bir diğer faaliyet pazarı incelemektir. Bu amaçla aynı veya yakın sektör(ler)deki küçük işletmeler incelenebilir; talebin fiyat esnekliği kavranmaya çalışılabilir. (“Talebin fiyat esnekliği”, bir malın fiyatında belli oranda bir değişme olması durumunda o mala olan talebin değişme oranını ifade eden bir kavramdır. Talebin fiyat esnekliği her mal –ürün veya hizmet– için farklıdır.)
Eğer küçük işletmenin bulunduğu pazara kolayca girilebiliyorsa, hızlı fiyat düşüşleri ciddi sorunlar oluşturabilir. Yeni rakipler gelir ve fiyatları aşağı çekerler. Eğer üretim söz konusuysa ve sabit maliyet ürünün maliyet yapısının önemli bir oranını oluşturuyorsa, bu durumda pazardaki işletmeler fiyatlarını düşürerek mevcut uygun kapasitelerini doldurmaya çalışırlar. Kısa ve belki orta dönemde pazarda aşırı mal ve firma stoku varsa, bu durumda da fiyatlar düşme eğilimi gösterir. Böyle bir durumda küçük işletmenin iş modelinde –belli bir süre için de olsa– farklılaşmaya gitmesi gerekebilir.
Küçük işletmelerde maliyet azaltma yöneliminin bir başka nedeni yüksek sabit maliyet yapısıdır. Bazı sektörlerdeki işler yüksek sabit yatırım veya yüksek sabit maliyet gerektirebilir. Bu tür işlerde kâr elde etmek için görece yüksek kapasite doluluğu ile çalışmak gerekir. Sabit maliyetin yüksek olduğu sektörlerde pazar daralması olduğunda iş alabilmek ve ciro yapabilmek için tüm işletmeler –bir panik havası içinde– fiyatları düşürmeyi tercih ederler. Hâlbuki fiyat düşüşü tuzağı, kararlı ve sürekliliği olan bir maliyet azaltma çalışmasını her durumda sistematik biçimde yürüten işletmelere önemli üstünlükler ve fırsatlar sağlar. Daha düşük sabit maliyetli küçük işletmeler, rakiplerine oranla daha getirili işler alabilirler.
Panik halinde fiyat düşürme tuzağına yakalanmamak için maliyet azaltma küçük işletmenin sürekli faaliyetlerinden birisi olmak zorundadır. Eğer küçük işletmede maliyetleri düşürmek için bir çalışma yoksa maliyetler yavaş ya da hızlı kendiliğinden yükselmeye devam eder. Pek çok işletmede ilginç bir davranış tarzı vardır. Haklı veya haksız bir ihtiyaç nedeniyle aha sonra düzenli olarak sürdürülecek bir harcama kalemi oluşturulur. Eğer böyle bir harcama kalemi üretildiyse işletme bu gideri devam ettirme eğilimi ve alışkanlığı edinir. Sanki bu maliyet işletmenin vazgeçilmez gider unsurlarından birisidir. Bu harcamayı azaltmak veya ortadan kaldırmak nadiren gerçekleşir. Genelde ilerleyen zamanda üstüne koyarak büyür. Bu tür maliyetler kısa dönemde zorlukla fark edilir. Sinsice yükselmeye devam eder. Fark edilip önlem alınması uzunca süre alır. Fark edildiğinde önceki duruma dönebilmek için fazla çaba harcanması gerekir.
İşletmenin kârını artırmanın en kolay ve kesin yolu maliyet azaltmadır. İyi kurgulanırsa uzun dönemli büyümede de olumlu sonuçlar verir. Kolaydır çünkü maliyet azaltma tümüyle işletme denetimi altında başarabileceğiniz bir iştir. Bir maliyet azaltma alanı tespit edersiniz ve planı uygularsınız. Maliyet azaltmak için satışı artırırken olduğu gibi fiyatlarla, kâr oranlarıyla, rakiplerin tepki biçimleriyle ya da resmi mevzuatla uğraşmanız gerekmez. Maliyet azaltma ile kârlılığı artırırken nakit akışını da iyileştirirsiniz.
