İş-işletme kültüründe sistem kavramı önemlidir. Bir sistem, bir dizi bileşen ve bunlar arasındaki ilişkilerden oluşur. Bileşenler ve ilişkiler bir bütünlük oluşturarak bir amaca hizmet ederler. çevremizde eğitimden hukuka, elektrik devresinden kimyasal reaksiyona kadar çok sayıda sistem örneği bulabiliriz.
özellikle 1970’li yıllardan sonra “Sistem Teorisi” hızla gelişerek pek çok bilim ve disiplinin temel unsurlarından birisi olmuştur. 2000’li yıllarda birlikte sistem teorisinin iş ve işletme kültürü kapsamında kullanımı yönünde bir trend gelişti. Hiç kuşkusuz bundan bilişim teknolojilerindeki gelişmelerinden etkisi oldu. Böyle “iş modeli” olarak tanımlanan yeni bir yaklaşım ortaya çıktı. İş modeli yaklaşımı, işletmeyi bileşenleri, iç ve dış ilişkileri, hedefleri, amaçları, stratejileri ve politikaları açılarından bir sistem olarak ele alır ve modeller.
İş modeli inovasyonu, bir bilgisayar donanımı şirketi olan Dell’in müşterilere kendi ürün özelliklerini belirlemelerine imkân veren ve onlara doğrudan satış yapan bir iş modelini geliştirmesi ile popüler oldu. Bu örnek, o güne kadar geçerli olan toptancı-ara satıcı-perakendeci sisteminden farklı bir yaklaşımdı. Müşteri rafta olanı tercih etmek yerine kendi ürün içeriğini belirleme ve hızlı teslim alma gücüne erişmişti.
İşi ve işletmeyi bir sistem olarak düşünüp farklı bir sistem yarattığımızda bir iş modeli inovasyonu gerçekleştirdiğimizi düşünebiliriz. Hiç kuşkusuz; bu yeni modelin hem müşteri hem de işletme için öncekinden daha fazla katma değer yaratıyor olması gerekir.
İnovasyon Türleri
İnovasyon kavramı ürünün, hizmetin, sürecin veya iş modelinin içerdiği (azdan çoğa doğru) yenileşme oranına bağlı olarak “adımsal, önemli veya çığır açan inovasyon” olarak isimlendirilir. Değişime uğrayan öznedeki yenileşme oranına bağıntılı biçimde yatırım büyüklüğü, risk ve kâr üzerindeki potansiyel etki artar. örnek vermek gerekirse; bir elektrik diş fırçasının ambalajında (o zamana kadar başarılmamış, farklılık ve kolaylık getiren) bir yenilik yapılırsa, bunu “adımsal inovasyon” kategorisinde düşünebiliriz.
Eğer elektrikli diş fırçası herhangi bir kablo bağlantısı veya şarj cihazı gerektirmeden ve pil-akü kullanmaksızın kablosuz olarak uzaktan şarj edilebilir hale getirilirse, bu durum bir “önemli inovasyon” örneği olur. Bu son örnekte diş fırçalamak için hâlâ bir diş fırçası kullanmak gerekmektedir. Eğer diş fırçalama hizmetini yerine getirmek üzere fırça ve macun dışında daha ucuz, daha kolay ve daha etkili bir ürün-hizmet geliştirilirse, bu durumda karşımızda bir “çığır açan inovasyon” örneği var demektir. Bu inovasyon türüne eski durumu ortadan kaldırdığı düşüncesi ile “bozucu inovasyon” veya “yok edici inovasyon” isimleri de veriliyor.
İnovasyon konusunda yaygın olarak gördüğümüz inovasyon türleri adımsal ve önemli inovasyon kategorisine girerler. çığı açan inovasyon türü sık ve yaygın olarak gözlenmez. Buna karşılık bu tür inovasyonlar pazarın yapısını ve müşterinin yaşamsal alışkanlıklarını ciddi biçimde değiştirir. Aynı zamanda bu inovasyon kategorisindeki ürün ve hizmetleri pazara sunan işletmeler büyük ölçekli ciro, yüksek kâr marjı ve ciddi pazar payı elde ederler.
Akıllı cep telefonları veya yeni üretim teknolojilerinin simgesi olan 3 boyutlu yazıcılar (katmanlı üretim cihazları) bu kategoriye girerler. Diğer yandan kalıcılık, sürdürülebilirlik, kârlılık ve büyüme fırsatları elde etmek isteyen bir işletmenin üç inovasyon türünün bileşimlerini üretmeyi ve kullanmayı başarması gerekir.
(Devam edecek)
