Sosyal sermaye insanların içinde doğdukları, yetiştikleri veya sonradan yerleştikleri sosyal ilişki ağlarının kendilerine kazandırdığı veya kaybettirdiği imkânlara işaret eden bir kavramdır. En önemli özelliklerimizden birinin –sosyal sermaye zafiyeti anlamına gelen– birlikte iş yapamamak olduğuna bilfiil yaşanan örnekler nedeniyle pek çoğumuz katılır.

Sosyal sermaye alanındaki sorunlar, genel olarak kamusal farkındalıktan uzaktır. Sosyal sermaye zafiyetinin gerek sorun gerekse çözüm olarak sahibi yoktur. Bunu okuldan iş yerine, ekonomik yaşamdan sivil toplum faaliyetlerine kadar her alanda örneklemek mümkün olur. Köyünde imece geleneği olan bir toplumun birbirine kadar sosyal sermaye sorunları karşısında bu denli gafil, inançsız ve güvensiz olduğunu anlamak zordur.

İmece, öz olarak yardımlaşma ve dayanışma anlamına gelir. Geleneksel köy kültürünün bir parçasıdır. Bir köy içinde veya köyler topluluğunda kimi işlerin gönüllü ya da zorunlu olarak işbirliği içinde birlikte yapılmasına imece denir. Genel olarak köyün yerel sorunlarının çözülmesi amacı ile imece usulü kullanılır. Köyde fırının temizlenmesi, okulun ve köy odasının ihtiyaçlarının karşılanması veya köye gelen misafirlerin ağırlanması gibi işler imece yoluyla yapılır.

İmece, toplumsal dayanışmanın en güzel örnekleri arasında yer alır. Herhangi bir yörede olabilen diğer imece örnekleri arasında tarım ürünü hasadı, odun taşıma, mera temizliği ve hayvan toplama, inşaat malzemesi taşıma gibi konuları sayabiliriz. İmece ortamı, bir işi yapmanın ötesinde eğlence unsurlarını da içinde taşır. İşlerin imece ile kolayca tamamlanmasından sonra halk sazları eşliğinde türküler söylenir, eğlenceli oyunlar oynanır. Köyden kente göçle başlayıp medyanın geleneksel kültürü olumsuz etkilemeye başlaması ile birlikte imece usulü de yok olmaya başladı. Yerel kültür unsurların giderek kaybolması ve Batı kökenli kültürün baskısı altında kimi sosyal ve sivil geleneklerin unutulması, imecenin yok olmasından çok daha kapsamlı bir sorun olarak ortaya çıkıyor.

Köyde imeceyi var eden mantık, öncelikle ortak bir sorunun var olması ve ikincisi tek elden yapılırsa söz konusu işin çok zaman ve kaynak gerektirmesidir. Diğer yandan sivil toplum alanındaki sorunlar da köyün sorunları gibi –çevre, afet karşısında işbirliği, ayrımcılık, haklar ve özgürlükler, sanat ve edebiyat etkinlikleri, kültürün korunup geliştirilmesi benzeri– ortak konular etrafında oluşmaktadır. Dolayısıyla sivil toplum çalışmaları da toplumun farklı kesimlerinin işbirliği ve dayanışma içinde birlikte çalışmalarını gerektirir.

Sivil toplum kuruluşlarının özelliklerine baktıklarımızda; bunların pek çoğunun ekonomik, insan gücü, alt yapı ve bilgi birikimi yönlerinden zayıf ve güçsüz olduğunu görürüz. Bu zafiyeti gidermenin yollarından biri, sivil toplum alanda yapılacak çalışmalarda değişik kuruluşların bir araya gelerek imece oluşturmalarıdır. Bu yaklaşım, bu çağın ana fikirlerinden biri olan ağ toplumu kavramına da son derece uygundur.

Ne yapmalı? Ortak payda ve uzlaşmaya daha fazla ihtiyaç duyduğumuz günümüzde sivil toplum kuruluşları etkinliklerini başka kuruluşlarla birlikte yapmak fikrini, ilk planda tuttukları kriterler arasında bulundurmalı. Özellikle birbirine yakın çalışma alan ve konularına sahip kuruluşlar, imece usulünü bir iş modeli seçeneği olarak ciddiye almalı ve uygulamalı.

Sosyal imece usulü, sivil toplumu oluşturan unsurların gerçek anlamda sivil güç olmalarına, hiç kuşkusuz çok ciddi katkılar yapacaktır. Bu nedenle sivil toplum kuruluşları faaliyet türlerini belirlerken başka kurum ve kuruluşlarla birlikte yapabilecekleri etkinliklere önem verebilirler. Birlikte çalışma, yalnız kaynak ve zaman tasarrufu ve verimliliği sağlamakla kalmayacak; aynı zamanda işbirliği ve güven konusundaki zayıflığını giderme yolunda adım atılmasını sağlayacaktır. Yaşadığımız çağın ağ toplumu olmasının gereği budur.