Zamanla ve şartlarla birlikte pek çok kavram ve kurum gibi liderlik de değişime uğruyor. Liderlik, genel anlamda belli bir hedefe ulaşılması için başkalarını etkileme yeteneği olarak tanımlanır. Liderliğin çağdaş yorumları ise bu kavrama, ‘kişilerin ait olmak isteyecekleri bir dünya yaratmak’ olarak bakıyor. Burada ‘yaratma’ sözcüğü, etkilenmek istenen kişiler dikkate alındığında, bir ‘taahhüt’ özü içeriyor. Dolayısıyla lider olarak isimlendirilecek kişinin, söz konusu ‘yeni dünyanın’ yaratılması ile ilgili vizyonu oluşturma ve bunu çevresine uygun biçimde aktarma yeteneklerinin bulunması gerekiyor. Liderliğe konu olan ortam bir kuruluş, bir ağ veya bir sosyal sistem olabilir; ama her durumda bu tür yetenekler arasında iletişim, etkileşme ve ilişkileri yönetme becerilerinin bulunması ihtiyacını görebiliyoruz.
Kavram Karmaşası
Genellikle birbirinden farklı konu ve unsurlar aynı sözcükle isimlendirildikleri zaman, bir kavram karmaşası oluşuyor. Benzeri bir durum, liderlik tanımında da yaşanıyor. Gerçekten liderlik örnekleri incelendiğinde, farklı olguların aynı sözcükle karşılanmaya çalışıldığı gözleniyor. Yaygın, kurumsal ve fonksiyonel olarak isimlendirebileceğimiz üç farklı liderlik türünün olduğunu görüyoruz. Bu, liderliğin etki alanı büyüklüğüne göre yapılmış bir sınıflandırmadır. Liderlik literatüründe yapılan sınıflandırmalar genellikle daha tematik (konuya bağlı) türdendir. Ama burada bir noktayı vurgulayıp; yanlış olarak yönetici etiketi (unvanı) ile eşdeğer anlamda kullanılan liderlik kavramını tümüyle anlatımın dışarıda tutuyorum.
üç Liderlik Türü
‘Yaygın liderlik’; insan hakları, doğa korumacılığı veya inanç özgürlüğü gibi daha genel bir alanda çok sayıda kişiyi ilgilendiren liderlik yaklaşımıdır. Yaygın liderlik bireyleri liderin vizyonu çerçevesinde ilgilenilen konuya (örneğin haklara, çevreye, özgürlüklere, bunların savunulup geliştirilmesine) ilişkilendirir. Bu süreçte liderin enerjisi etkilenen bireylere yansır ve bir sosyal, sivil ya da siyasal hareketlenme motivasyonu oluşur.
Bir diğer tür olan ‘kurumsal liderlik’, başarılı bir kuruluş (örneğin işletme) yaratmayı hedefler. Bu amaçla yol geliştirme ve kültür oluşturma olarak yönden ilerler. Yol geliştirme yaklaşımını kuruluş (işletme) için başarılı bir gelecek oluşturma olarak özetleyebiliriz. Kültür oluşturma ise kişileri (çalışanları) amaçları ve hedefleri olan bir kuruluş (işletme) için çalışma yönünde etkileyecek iklimin yaratılmasıdır. Oluşturulan kültür ortamında mevcut fırsatları değerlendirecek yolların bulunması, kurumsal liderlik kavramının gereklerini özetler. Kurumsal lider kişilerin (çalışanların) cevaplarına ihtiyaç duyduğu şu soruların karşılıklarını bulur, aktarır veya anlaşılmasını sağlar: Bu kuruluş (işletme) neden var ve ne yapar? Burada benim yerim ne? Nasıl değerlendirileceğim? Benden beklenen nedir? Kendimi göreve (işe) neden adamalıyım? Kurumsal lider kuruluş için adanmış (yükümlü ve sorumlu) bireyler yaratır.
‘Fonksiyonel liderlik’ türünün hedefinde başarılı sonuçlar için uygun ve verimli bir çalışma ve istekli işbirliği iklimi yaratmak vardır. Liderlik sayesinde kişinin (çalışanın) görevi ve ilişkisel davranışları arasında doğru dengenin oluşturulması önemlidir. Lider, çalışma ortamında belli bir işin veya görevin başarılması yönünde kişileri yönlendirir. Eğer liderlik doğru biçimde geliştirilmişse, sonuçta etkili ve verimli bir çalışma ortamı oluşur.
Liderliği bu üçü yaklaşımla analiz etmekle birlikte bu, konuyu açıklamak için gerekli bir sınıflandırmadır. Yeni çağın liderliği ‘kişilerin ait olmak isteyecekleri bir dünya yaratmak’ olduğuna göre çağdaş liderlik de yukarıda özetlenen üç türün uygun bileşimi olmak durumundadır. üç liderlik yaklaşımı; gerekli ve uygun beceri ve yeteneklerle birleştiğinde, yaşadığımız çağ için gerekli olan liderlik türü ortaya çıkar. Yeni liderlik tarzı, yaşadığımız çağın en değerli unsurlarından birisidir.
