İş ortamlarında zor insanlar konusunda gözlediğim ilginç bir durum var. Bir kişinin zor olarak etiketlediği kişi hakkında bir başkası çok farklı düşünceye sahip olabiliyor. Hatta birileri tarafından zor kabul edilen çalışan, aynı iş yerindeki başkaları tarafından –performansından bağımsız biçimde ve hiçbir yakın bağ bulunmamasına rağmen– korunup kollanabiliyor. Diğer yandan genelde zor olarak kabul edilen kişiye karşı diğer çalışanlara tarafından gösterilen davranışlarda da farklılıklar görülebiliyor.
Bazı insanların zor görünümlerinin onların gerçek anlamda nitelikli farklılıklarından veya çözülebilir sorunlar yaşadıklarından söz etmiştim. Bunları bir yana koyalım. Gerçekten zor insan, tek bir profilden ibaret değildir. Bu nedenle tümüne karşı geçerli bir davranış biçimi belirlenemez. Öncelikle o kişiyi zor insan yapan özellik ve davranışları açısından daha tanımak gerekir. Ayrıca zor kişinin bu zor durumu onu tümüyle dışarıda bırakacağımız anlamına gelmez. Zorluk yaratan engellerin aşılabilmesi için bu sıkıntılardan etkilenen herkesin yapabileceği bir şey vardır.
İş ortamı, bir insan-makine arayüzüdür –bu ortamda insanlar ve makineler birbirleri ile etkileşimde bulunurlar. Diğer yandan kolay olan kısım, makinelerle ilgilidir. Sorun yaratanı bakıma alır, onarımını sağlar veya tümüyle yenilersiniz. İnsanı yönetmek ise çok daha akıllı ve sistematik olmayı gerektirir. Ayrıca zor insanları yönetmek için sihirli, güçlü bir formülden de söz edemeyiz. Bu bağlamda pek çok iş kültürü ve yönetim sisteminin en hassas, ama zayıf noktasının –kimi durumda bunu temel problematik olarak koymalarına karşın– insanın insanla olan arayüzü olması ilginç bir çelişkidir.
Hiçbir şey yapmamakta bir eylem ve tepki türüdür. Bu yaklaşım, uygun durumlarda zor insan karşısında da uygulanabilir. Hatırlanması gereken husus, şikâyet etmek dışında hiçbir şey yapmamak, zor insanla yaşanan sorunun derinleşmesine de yol açabilir. Ayrıca böyle bir durum zor insandan etkilenen diğer kişilerde olumsuz ruh durumu ve düşük motivasyona da neden olabilir. Çoğu zaman hiçbir şey yapmamak, zor insana karşı iyi bir çözüm olarak önerilemez.
Kimi zaman çözüm, zor insanla aynı mekânda bulunmamaktır. Özellikle bir çözüm gerekmeyen durumlarda yararlı olabilir. Zor insanlar aynı ortamda bulunulan kimi zamanlarda tartışmayı ya da görüşmeyi sürdürmek daha fazla gerilmenize neden olabilir. İşleri çok daha olumsuz bir noktaya götürecek sözler söyleyebilir veya davranışta bulunabilirsiniz. Bu durumda o mekânı terk etmek –en azından daha sakin kafayla karar verebileceğiniz bir zamana kadar– daha yararlı olabilir.
Olumsuz giden bir etkileşimin zor insan tarafını değiştiremiyorsanız, bu durumda kendi algı tarzınızı değiştirmeyi düşünebilirsiniz. Bu amaçla onu dinleme, algılama ve anlama modelinizi değiştirmek ona farklı bir açıdan bakmanızı sağlayabilir. Yeni bakış yeni sizin için davranış biçimine ve çözümlere ışık tutabilir. Böylece aynı tepkisel davranışta ısrar ederek gerginliğinizin sizi at gözlüklü tek yönlülüğe sürüklemesine izin vermemiş olursunuz.
Zor insanın; düşünsel, duygusal veya bedensel olarak sıkıntı yaratmasının temelinde geçmişteki hatalı tutum ve davranışlarımızın olması muhtemeldir. Bu nedenle alınacak etkili önlemlerden biri ona karşı davranış biçimimizi değiştirmektir. Sizin yaratacağınız değişim, zor insanı da etkileyecektir. En azında tekrar eski konumunu edinmesi için yeniden düşünmesi gerekecektir. Bu da size etkileşimi yeniden konumlandırma fırsatı verebilir.
Sonuç olarak; problemsiz bir dünya yok. Sorunlar kimi zaman karşımıza zor insanlar olarak çıkar. Böyle bir durumda en etkili mücadele aracımız aklımızdır. Kendinizi yetersiz bulduğunuzda, kıyaslama ve yeniden düşünme imkânları yaratması açısından bilgili ve deneyimli bulduğunuz insanlardan görüşme ve danışma desteği isteyebilirsiniz.
