Endüstri 4.0 çatısı altında toplanan yeni teknolojilerin yol açtığı değişimin sadece bir ‘teknolojik dönüşüm’ veya ‘teknolojik evrimleşme’ olduğu yönünde yanılsamalar var. Yükselmekte olan dalga, yaşamın her alanında mevcut veya müstakbel farklılaşmayı ifade ediyor. Bu dalga, üretim süreçlerini içerik, biçim ve tarz olarak etkileyecek. Dolayısıyla bu çok faktörlü değişime bağlı olarak eğitim-öğretim sistemlerinin de farklılaşması gerekiyor.
Endüstri 4.0 çatısı altında yer alacak yeni veya yenilenmiş sanayilerde bilişim-iletişim bilgisinin önemi artmaya devam edecek. Bu gelişimin iki boyutu var. Birincisi; işletmenin değer zinciri veri ve enformasyon odaklı hale dönüşeceğinden her çalışanın bilgi teknolojileri konusunda mevcut duruma göre daha donanımlı olması gerekecek.
Endüstri 4.0’ı var eden, dayanak teknolojiler çalışanlar için bu gerekliliği doğruluyor. İkinci olarak; bilişim-iletişim teknolojileri ile ilgili fonksiyonlar işletmenin operasyonel işlerinden stratejik alanlarına doğru yer değiştirecek. Bu nedenle bilişim uzmanları mevcut duruma göre daha fazla stratejik görevler üstlenecek. Sonuç olarak; işletme çalışanı Endüstri 4.0 döneminde mesleki eğitiminden başlayarak çok daha fazla BİT donanımlı olmak durumundadır.
Okul içi veya dışı, tam veya kısmi zamanlı, mevcut mesleki eğitim sistemlerinde bilişim-iletişim teknolojilerinin artan etkisini gözlüyoruz. Meslek eğitiminin değişik kademelerinde, alan ve dallarında BİT ile ilgili programlar var. örneğin elektrik, elektronik, metal işleme, mekatronik veya teknik resim gibi alanlarda bilgisayarın kendisini öğrenme dışında kalan bilişim uygulamaları üzerine mesleki eğitim veriliyor.
Diğer yandan mevcut durumdaki eğitim-öğretim sistemi bilişim-iletişim teknolojilerine dayalı mesleki eğitim işini ‘mümkün olan en düşük seviyede’ ve büyük oranda ‘teknolojiden bağımsız’ şekilde gerçekleştiriyor. Bu durum eğitim misyonunu edinmiş kurum ve kuruluşlarının mesleki eğitim işini kendi şartlarına göre ‘ayar etmelerine’ imkân sağlıyor. Buna karşılık bu türden bir ‘eğitim sisteminin’ tümüyle yeni teknolojiler üzerinde yükselen Endüstri 4.0 için yeterli kalite eşiğini aşması mümkün değil.
Mevcut mesleki eğitim program ve müfredatlarının Endüstri 4.0’ı var eden teknolojiler ve buna bağlı olarak gerek duyulan yeni beceriler açısından gözden geçirilmesi ve yenilenmesi gerekiyor. Bu arada örnek olması açısından Endüstri 4.0’ın gerektirdiği becerilerin teknoloji kullanımı, bilgi yetkinliği, öğrenme istekliliği, problem çözme, işbirliği, takım çalışması, değişime kolay uyarlanma, çeviklik vb. olacağını söyleyebiliriz.
Teknolojilerin biteviye yenilenmesi ile ortaya çıkan değişim ihtiyacı kaçınılmaz biçimde mesleki eğitimi de etkileyecek. Eğitimin okul dışında da sürmesi gereği, işletmelerin aynı zamanda bir yaşam boyu eğitim kurumu haline gelmelerini gerektiriyor. Dolayısıyla yeni eğitim modeli sürdürülebilir iş başı eğitimidir.
Diğer yandan geleneksel sınai üretimde olduğu gibi Endüstri 4.0 işletmelerinde de arızaların ve çeşitli nedenlerle duruşların en aza indirilmesi birincil hedefler arasındadır. İşletmede yapılacak eğitim üretim akışının kesintisizliği şartını dikkate almak zorundadır. Dolayısıyla işletmede mesleki öğrenme üretimi kesintiye uğratacak herhangi bir olayı meydana getirmemek üzere başka bir ‘alanda’ yapılmalıdır. Bunun yollarından birisi sanal öğrenme platformları kullanmaktır. özet olarak; bir işletmenin üretim alanının tasarlanmasında işletme içi, iş başı eğitimi gerekleri de düşünülmek zorundadır.
Yeni, ileri teknolojilerden söz edildiğinde üniversite düzeyinde mühendislik dalları kast ediliyor gibi görünüm oluşabilir. Ama Endüstri 4.0 kapsamındaki mesleki eğitim sadece yüksek öğrenimden ibaret olmayıp orta düzeyli eğitim kademesini de çok yakından ilgilendiriyor. Ama öncelikle Endüstri 4.0’ı eksen alan eğitim sisteminin standartlarının oluşturulması gerekiyor. Hatta Endüstri 4.0’ın eğitim-öğretim sistemine eklemlenmesini misyonu olarak kabul eden paydaşların stratejik işbirliğine ihtiyaç var.
Şöyle bir soru ile karşılaşabiliriz: “Henüz Endüstri 4.0’ın erken döneminde olduğumuza göre şimdiden mesleki eğitimi yenilemeyi hedeflemeli miyiz?” Bu soruya kolayca “Evet” cevabı verebiliriz. çünkü yeni yaşam ve iş şartlarını sadece teknoloji değil; aynı zamanda bu teknolojileri geliştirecek, ürüne ve hizmete dönüştürecek ve kullanacak insanlar oluşturacak.
