Şehir dışında bulunduğumuz günlerde, bir sohbette ,TÜLOMSAŞ konu olurken bir vatandaşın, “ Ulaştırma Bakanı, Eskişehir Raylı Sistemler Üretim Merkezi olacağı, Yüksek Hızlı Milli Trenin de Eskişehir’de yapılacağını söylemişti. Hepsi mazide kaldı ama asırlık şirket unutlmadı, unutlmayacak.” sözleri dikkatimizi çekti.
            Sohbetlere konu olan, TÜLOMSAŞ (Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayii A.Ş.), 1894 yılında Anadolu-Bağdat Demiryolu Hattının inşası sırasında Bakım ve Onarım Atölyesi olarak kuruldu.
             TÜLOMSAŞ,  540 bin metrekare açık, 183 bin 700 metrekare kapalı alanda faaliyet gösteren ve motor, elektrik makinaları, lokomotif, vagon raylı sistem araçları, dişli ve tekerlek imalat ile bakım ve yardımcı üretim fabrikalarından oluşan yedi fabrikaya da sahipti
             TÜLOMSAŞ, entegre bir tesis olarak çeşitli tipte çeken ve çekilen araçların imalat, bakım ve onarımını yapan bir kuruluş. Başta TCDD olmak üzere yurt içi ve yurt dışı kuruluşların, çeşitli tipte lokomotif, yük vagonu, yol bakım araçları ve bunlara ait alt komponent ile yedek parça ihtiyaçlarını karşılayan kuruluştu.
             TÜLOMSAŞ, 237 idari, 178 mühendis ve bin 42 işçi olmak üzere toplam145 7 personel çalışıyordu.
               TÜLOMSAŞ, Avrupa Birliği (AB) standartlarında ,aynı anda iki farklı tipte ayda 2 adet dizel elektrikli, 4 adet elektrikli lokomotif üretim yapabilme kabiliyeti ile birlikte; haftada 1 dizel motor üretimi ve 2 lokomotif revizyonu, yine günde üç adet yük vagonu ve 2 adet cer motoru imalatı yapma kapasitesine sahipti.
                TÜLOMSAŞ, İran ve Irak için, bugüne kadar dizel hidrolik lokomotif (33 adet), Almanya ve İngiltere’ye, yeni nesil TSI sertifikalı dizel elektrikli lokomotif (11 adet) ihracatı gerçekleştirmişti.
                TÜLOMSAŞ; Güney Afrika’ya lokomotif şasisi ihraç edilmiş olup, Tayland ve Almanya’ya, çeşitli dizel motor parçaları, GE Firmasına lokomotif parçası ihracatı yapıyor.  Avrupa’da bir ülke demiryolları için, 11 adet demiryolu bakım aracı imalatı ve yine bir Avrupa ülkesi için, 9 adet yeni nesil lokomotif modernizasyonu faaliyetleri yapıyordu.
                TÜLOMSAŞ. temel faaliyet alanları çeşitli tipte (dizel hidrolik, dizel elektrikli, elektrikli, hibrit) lokomotif, yük vagonu, cer motoru, boji, tekerlek takımı, dizel motor üretimi ile bakım ve onarım faaliyetleri olarak dikkat çekiyordu.
               AB standartlarında, TSI sertifikalı, yeni teknolojiye sahip %100 yerli tasarım ve % 90 yerli oranı ile çeşitli tipte yük vagonu imal eden şirket; yük vagonlarının bakım-onarım ve revizyonu için, bir gereklilik olan ECM sertifikasyonuna da sahipti..
              Kurulduğu günden bugüne, Türkiye’nin, millileşme hamlesinin lokomotif ayağını inşa eden TÜLOMSAŞ, demiryolu sektörüne yönelik imkan ve kabiliyetleri, teknolojik alt yapısı ve milli üretimleri ile öncü bir kuruluş olmuştu. 
2              1971 yılında, 400 beygir gücünde ilk DE 24000 tipi dizel elektrik anahat lokomotifleri üretilmiştir. İlk Türk otomobili olan “DEVRİM” in 4 adet imalatı yapılmıştır.   1987 yılında ilk DE 22000 tipi anahat lokomotifi, ilk kar küreme araçları, ilk demiryolu mobil vinçleri, ilk hafif vinçli poz otoları, ilk katener bakım araçları üretilmiştir.
             1988 yılında, 4300 beygir gücünde ilk E 43000 tipi elektrikli ana hat lokomotifleri imal edilmişti.   2014-2015 yıllarında yeni nesil elektrikli ve dizel elektrikli lokomotiflerin seri üretimi yapılmış,  1958 yılında ilk buharlı lokomotif “KARAKURT” imal edilmişti..
             1961 da 360 beygir gücünde ilk DH 3600 tipi dizel hidrolik manevra lokomotifleri imalatı yapılmış,  1998 yılında projesi TÜLOMSAŞ tarafından gerçekleştirilen 950 beygir gücünde DH 9500 tipi ilk dizel hidrolik anahat ve manevra lokomotifi üretimi yapılmıştı.
             2015 yılında, ilk milli elektrikli lokomotif E 1000 tamamlanmış,  2015 yılından itibaren TSI Sertifikalı yük vagonlarının seri üretimleri başlamış,  2018 yılında  üretilen dizel jeneratör setleri Van Gölü Feribotlarında kullanılmaya başlanmıştı.
              2018 yılında, yeni geliştirdiğimiz ilk Hibrit Lokomotif Berlin-Innotrans Fuarı’nda sergilenmiş,   2019 yılında, yerli ve milli lokomotifimiz DE 10000 tipi manevra lokomotifi Eurasia Rail Fuarı’nda sergilenmiştir. DE6000 ve DE 10000 lokomotifleri üretilmiştir.
                TÜLOMSAŞ’ ın. hedefleri arasında, Cer sistemi, boji, tren kontrol sistemi, yolcu bilgilendirme sistemi, pnömatik sistemleri de vardı 
              2022 yılında, milli elektrikli lokomotifin seri üretimine başlanılacağı, 2023 yılında milli yüksek hızlı trenin prototipinin tamamlanacağı ve yine 2023 yılında, metro ve tramvay üretimi dâhil olmak üzere tüm raylı sistem araçlarında yüzde 80 yerlilik düzeyine ulaşılacaktı.
             Yeni nesil, 8 silindirli 1200 HP Dizel Motor Projesi,  Cer Konvertörü,  Lokomotif İzleme Sistemi TLMS, ,PG Vagonu Projesi,  Yangın Söndürme Vagonu Projesii   Dizel Motor Modernizasyon Projesi,  Döner Köprü Projesi,    Vagon Taşıma Aracı Projesi,AR-GE projeleriydi.  TÜLOMSAŞ’ın yerlileştirme kapsamında devam eden , Dizel yeni nesil Co-Co tipi Lokomotif Projesi, Özgün Motor Projesi is gündemindeydi.
             TÜLOMSAŞ, dijital dönüşüm süreçlerinde şirket bünyesinde ERP, PLM,  EBYS,  PDKS, CAD/CAM, SOLİDWORKS,  EPLAN, PROJECT, GREENDOCS ve personel tarafından geliştirilen yazılımlar kullanılıyordu.
             TÜLOMSAŞ,  özellikle de Sayın Hayri AVCI ile birlikte, Ar-Ge ve müşteri odaklılık,  bir çalışma başlattı. Hedef,   müşteri beklentilerinin üstüne çıkmaktı. Bu nedenle şirket, tüm bileşenleri ile müşteri isteklerini yerine getirmeye yöneldi. Özellikle de şirket içi, hedeflerin müşteri beklentileri ve bağlantılarına göre şekil alması, verimi ve üretimi, daha da artırdı. Sonuçta Lokomotif sektöründe, söz sahibi olmuştu.
            TÜLOMSAŞ, TURASAŞ’ la birleştirilmeyerek, özerek hale getirilse, yani, ayrı bir yasayla, kendi kendilerini, yönetme hakkı  sağlansa, sektöründe, dünya markası olur. Ulusal ve global pazarlarda da sektörün de söz sahibi olurdu ama asılık TÜLOMSAŞ, tarih oldu.  Kaybeden de,  Türkiye, Eskişehir ve Raylı sistemler sektörü oldu.