Pasta küçük olunca herkese düşen dilim de küçük olacaktır. Bir kentin yarattığı hâsıladan daha büyük pay almak için komşunun payına göz dikmek yerine öncelikle pastayı büyütmek gerekir. Bunun yolu ise birlikte çalışmak ve sinerji yaratmaktan geçiyor. Karşılıklı güven ve birlikte çalışma yeteneğine sosyal sermaye adı veriliyor. Sosyal sermaye düzeyi ne denli yüksek olursa rekabeti ve işbirliğini birlikte başarmak da o denli kolay ve zenginleştirici oluyor.
Yüksek sosyal sermaye düzeyi sadece tarihin ellerine bırakılamaz. Toplumun işbirliği ve ortaklık yeteneğini yükseltmek için düzenli ve planlı çalışmalar yapmak da gerekir. Bu sürecin sihirli kavramları ise saygı, hoşgörü, empati, iyi niyet ve sevgidir. Özetle; pastayı büyütmek için bu sihirli kavramların gelişmesine katkı vermenin yolunu, yordamını bulmak lazım.
Çevremizde ekonomik işbirliklerinin veya ortaklıkların oluşmasındaki başarısızlık sıklıkla konuşulur. Hemşehriler olarak birlikte iş yapamadığımızdan şikâyet ederiz. Geçmişte yapılmaya çalışılmış çok ortaklı girişimlerin başarısızlıklarına işaret ederek örnekler vermeye çalışırız. Birlikte iş yapabilmek için, bir küme veya işbirliği ağı kurabilmek için niyetin ve finansın yeterli olduğu gibi bir kanıya sahibiz. Başaramadığımızda da genelde sorunun kaynağının teknik sorunlar veya finans olduğunu iddia ederiz. Birlikte iş yapmanın farklı boyutları olabileceği aklımıza bile gelmez.
Dünyada iş alanında kümelenmeler ve işbirlikleri hızla gelişiyor. Taylor’un işi küçük parçalara bölerek yapma anlayışı gelişerek işleri bir küme veya işbirliği ağı içinde birlikte yapmaya dönüştü. Dünyanın gelişmiş ülkelerinde birlikte iş yapmanın, kümeler ve işbirliği ağları oluşturmanın örneklerini görüyoruz. Yine bu ülkelerde birlikte iş yapmak için finansal sermayenin dışında başka sermaye türlerinden de söz edildiğini görüyoruz.
Kümeler veya işbirlikleri halinde iş yapabilmek için sayılan sermaye türlerinden biri ekonomik sermaye ve doğrudan finansa dönüşebilen ve mülkiyet haklarının oluşumunda kurumsallaştırabilme özelliği olan sermaye olarak tanımlanıyor. Sözün kısası; ekonomik sermaye para demek…
İkinci bir sermaye türü olarak kültürel sermaye dile getiriliyor. Kültürel sermaye, paraya dönüştürülebilme ve eğitim kalitesinin oluşumunda kurumsallaştırabilme özelliği olan sermaye türüdür. Basitçe söylersek; firmaların ve ilgili sektörün konuya ilişkin genel anlamda kültür ve eğitim düzeyinden söz ediliyor.
Sosyal sermaye ve kültürel sermaye ile sıklıkla karıştırılan bir diğer sermaye türü ise beşeri sermaye. Bir başka deyişle; insan kaynakları olarak isimlendirilen konu… Beşeri sermaye, eğitim ve yetenek gibi kişilerin sahip oldukları niteliklerdir. Ekonomik sermaye, kültürel sermaye ve beşeri sermayeyi saydıktan sonra sıra, kümelenmelerin ve iş birliği ağlarının can alıcı türü olan sosyal sermayeye geldi.
Sosyal sermaye, sosyal bilimler alanında kullanılan bir kavramdır. Kişilerin, firmaların ve sektörlerin birlikte iş yapma, işbirlikleri oluşturma ve kümelenmelerde yer alma durumlarını anlatır. Basit olarak söylenirse; kişi veya kurum ve kuruluşlar arası güvene dayalı ilişkilerin ekonomik açıdan incelenmesi sosyal sermaye olarak isimlendirilir.
Ekonomik sektörlerde kümelenmeler ve işbirlikleri oluşturmak için bu birlikteliğe katılacak kişi veya işletmelerin sosyal sermaye düzeylerinin tespiti gerekir. Ayrıca kültürel sermaye olanaklarının incelenmesinde de yarar görülmelidir.
Ülkemizde birlikte iş yapma kültürü eksikliği iyi bilinir. Ama bu alandaki sorunları gidermek için akılcı girişimlerde bulunduğumuz da söylenemez. Sosyal sermaye bir yatırım alanıdır. Bir kümelenme veya işbirliği ağı çalışmasına girişmeden önce sosyal sermaye düzeyinin nasıl dikkate alınacağı, bu alanda iyileştirmelerin neler olduğu ve mevcut sorunları nasıl giderileceği hesaplanmak zorundadır.
